Rusya’ya Uygulanan Ekonomik Yaptırımlar Rusların Hayatlarını Etkilemeye Başladı

BBC Türkçe’nin derlediği Rusya evrakında ekonomik yaptırımların Rus halkı üzerindeki tesiri görülüyor. Rusya’ya uygulanan yaptırımlar ‘ekonomik savaş’ olarak niteleniyor. Hedef, Rusya’yı izole etmek ve derin bir ekonomik sakinliğe girmesini sağlamak. Batı bu formda Kremlin üzerinde baskı kurmaya çalışıyor.

Rus halkı ise tasarruflarını kaybetme tehlikesiyle karşı karşıya. Daha şimdiden yaptırımların tesirini görmeye başladılar.

Birtakım Rus bankalarına uygulanan yaptırımlar, Visa, Mastercard ve münasebetiyle Apple Hisse ve Google Hisse kullanmalarını önlüyor.

35 yaşındaki Daria, Mosova’da proje yöneticisi. Bu yüzden metroya binemediğini söylüyor.

‘Ben metro parasını daima telefonumla öderdim, fakat ödeyemedim. Benim üzere tıpkı sorunu yaşayan diğerleri da vardı. Meğerse metroda ödeme yapıp geçilen bariyerleri VTB Bankası işletiyormuş. Bankaya yaptırım uygulandığı için de Google Hisse ve Apple Hisse’yi kabul edemiyor.’

Kremlin yaptırımların tesirini göğüsleyecek kaynağa sahip olduğunu söylüyor, fakat bu tartışmalı.

Rusya Merkez Bankası hafta sonunda sükunet davetinde bulunarak herkesin bir anda bankalara koşup parasını çekebileceği kaygılarını yatıştırmaya çalıştı.

20’li yaşlarının sonunda olan Anton (adı değiştirilmiştir), Moskova’da bir bankamatik önündeki kuyrukta, ‘Dolar yok, ruble yok, hiçbir şey yok! Aslında, ruble var lakin ben ruble istemiyorum’ diyor.

‘Ne yapacağımı bilmiyorum. Korkarım Kuzey Kore ya da İran üzere olacağız’ diye de ekliyor.

Döviz satın almanın maliyeti geçen haftaya oranla yaklaşık yüzde 50 arttı, o da döviz bulunabilirse…

2022’nin başında bir dolar yaklaşık 75, bir euro ise 80 ruble ediyordu. Halbuki Pazartesi günü bir kademede doların pahası 113 rubleye, euro’nun kıymeti de 127 rubleye kadar yükseldi.

1990’larda Sovyetler Birliği’nin dağılması akabinde, Ruslar tüm tasarruflarını dolara yatırdı, en çok da meskenlerde yatakların altında dolar saklanıyordu.

1998’deki borç krizi, meskende dolar saklayanların haklı olduklarını düşünmelerine yol açtı.

Fakat akabinde geçen on yıl içinde Merkez Bankası’nın aldığı tedbirler Rusların tekrar rubleye itimat duymasını sağladı.

Ruble hesaplarına yatırılan paralar artarken borsada Rus şirketlerinin paylarına yapılan yatırımlarda da artış görüldü.

Yeniden de Rusya’da ne vakit bir belirsizlik yaşansa, halk en yakın ATM’ye koşarak dolar çekiyor.

Bu kere de farklı olmadı.

Rusya geçen hafta Ukrayna’ya girer girmez, Ruslar daha evvelki krizlerde yaşadıklarının da tesiriyle ATM’lere koştu.

30’lu yaşlarının başındaki Ilya (adı değiştirilmiştir), Moskova’daki konutunun kredi ödemelerini yeni bitirmiş. Kısa bir mühlet içinde öbür bir yere taşınamayacağını söylüyor.

‘Donbas’taki operasyon başlayınca bir ATM’ye gidip Sberbank’ta dolar hesabımdaki tasarruflarımı çektim. Artık sahiden de yastığımın altında saklıyorum’ diyor.

‘Tasarruflarımın geri kalanı hala bankalarda. Yarısı dolar, yarısı ruble. Durum kötüleşirse, hepsini çekeceğim. Korkuyorum zira hırsızlıkların artmasını bekliyorum. Fakat durum bu.’

Toplumsal medyada paylaşılan fotoğraflarda da kredi kartlarını kullanamayacağından yahut çekebilecekleri para ölçüsünün kısıtlanmasından korkanların ATM’ler ve döviz ofisleri önünde uzun kuyruklar oluşturduğu görülüyor.

Ukrayna işgalinin başlamasından sonraki 1-2 saat içinde dolar ve euro’lar tükenmeye başladı.

Son derece kısıtlı ölçüde dolar ve euro bulunuyor, çekilebilecek ruble ölçülerine da kısıtlama getirildi.

Moskova’daki kuyruklardan birinde bekleyen 45 yaşındaki Evgeni (adı değiştirilmiştir), konut kredisini ödemek için para çekmek istediğini söyledi.

‘Tanıdığım herkes telaşlı. Herkes gerilim içinde. Hayatın daha da zorlaşacağından kuşkum yok. Savaş korkunç’ diyor.

‘Bütün ülkeler ikili standart uyguluyor, artık de ‘büyük ülkeler’ birbirlerinin uzunluğunun ölçüsünü almaya, kimin üstün olduğunu göstermeye çalışıyor ve herkes acı çekiyor.’

35 yaşındaki Marat, ‘Bugün birinci kere para çekmeye karar verdim, ve sorun yaşamadım. Ne olur ne olmaz diye yalnızca ruble çektim’ diyor.

‘Tahmin yapmakta pek başarılı sayılmam, lakin hayatımızın zorlaşacağını düşünüyorum. Vakit gösterecek.’

Nakit sorunu Moskova’yla hudutlu değil. BBC Rusça’nın haberine nazaran, Perm, Kostroma, Belgorod ve öbür taşra kentlerinde de beşerler dolar ve euro satın almaya koşuyor.

İsmini açıklamayan bir teknoloji uzmanı, ATM’lerde yahut tanınan bir özel banka olan Tinkoff’ta otomatik olarak dolar ya da euro talebinde bulunan ve bulduğu yerleri aboneleriyle paylaşan bir Telegram yazılımı bile geliştirdi.

Birçokları bankacılık uygulamalarıyla bankalarından nakit para ayırtmaya çalışıyor.

Pazar akşamı, Rusya Merkez Bankası’na uygulanacak yaptırımlar açıklandığında elektronik uygulamalar ile 140 rubleye kadar ulaşan fiyatlarla 1 dolar, 150 rubleye kadar olan fiyatlarla da 1 euro ayırtmak mümkündü.

Fakat Rusya’nın en büyük devlet dayanaklı bankası Sberbank’ın müşterileri BBC’ye Pazartesi’ye gelindiğinde, uygulama ile nakit ısmarlayamadıklarını, banka şubesine gidip form imzalamaları gerektiğini söylediler.

Analistler de ATM’lerdeki nakit külfetinin, herkesin tüm parasını çekmeye çalışmasını tedbire teşebbüsü olmasının daha beklenen olduğu kanısında.

Kremlin, Rusya’nın bu yaptırımları beklediğini ve hazırlıklı olduğunu söylüyor, fakat şimdi iş yerlerine pandemide olduğu üzere ek yardım verilip verilmeyeceği konusunda açıklama yapmadı.

Moskova’da daha şimdiden artırımlar ya da ticari kısıtlamalar yüzünden sorunu çekileceği düşünülen malları almak için besin marketlerinde kimi kuyruklar oluşmaya başladığı bildiriliyor.

Yaptırımlar tesirini gösterdikçe Rus şirketleri çalışma saatlerini azaltabilir ya da üretimi durdurabilir. Pek çok Rus, tasarruflarının kıymetinin düşmesinin yanı sıra işlerini kaybetmek riskiyle de karşı karşıya kalabilir.

Tüm bunlar Ruslara, Devlet Lideri Vladimir Putin’in 2014’te Kırım’ı ilhak etmesi akabinde olanları ve nakit para çekmek için saatlerce kuyrukta bekledikleri günleri hatırlatıyor.

O devirde döviz ofisleri çabucak beş haneli sayıları sığdırabilecekleri yeni döviz kuru panoları satın almak zorunda kalmıştı.

O vakitler bir dolar 30-35 rubleydi. Bugün için düşünülemeyecek bir ölçü bu.