Sahte Mükemmel Kendilik Algısı Çocukları Kırılgan Hale Getiriyor

Yeditepe Üniversitesi Psikoloji Kısmı Dr. Öğr. Üyesi Billur Örnek, uydurma bir “mükemmel kendilik algısı”nın çocuğu, genci güçlü kılmaktan çok ruhsal bozukluklara açık ve kırılgan hale getirdiğini bildirdi.

Üniversiteden yapılan açıklamaya nazaran “Kendilik Algısı”, kişinin kendisini nasıl gördüğünü, algıladığını yahut tanımladığını anlatan bir olgu olarak psikoloji literatüründe yerini aldı.

Tamamen sübjektif olan bu durum, kişinin tabiatı ve özelliklerinin yanı sıra tecrübeleri, akranlar ve yetişkinlerle olan etkileşimleri, etrafındakilerin bireye karşı olan davranışları ve sözleriyle şekilleniyor.

Dolayısıyla bir kişinin kendisiyle ilgili algısı, etrafında onu gözlemleyen öteki şahısların algısından çok farklı bir noktada olabiliyor. Uzmanlar ise ebeveynlerin çocuklarında olumlu kendilik algısı oluşturmaya çalışırken psikolojilerini bozabilecekleri ikazında bulunuyor.

Açıklamada görüşlerine yer verilen Örnek, kendilik algısına ait bilgi verdi.

Örnek, kendilik algısının, kişinin başkalarıyla olan etkileşiminde, kendisi ile olan münasebetinde, hayatta seçtiği yollar ve verdiği kararlarda büyük ölçüde tesirli olduğunu vurgulayarak, “Kendisini toplumsal olarak sevilir ve kabul edilir gören kişi daha rahat ve doğal bağlantı kurar. Bilakis kabul edileceğinden emin olmayan bir kişi ise etkileşimden kaçınır ve sonuçta toplumsal hünerleri gereğince gelişmeyebilir” tabirlerini kullandı.

Örnek, kişinin kendisini nasıl algıladığının, yetişme şartlarında ebeveynlerinin, kıymetli öteki yetişkinlerin ve akranların reaksiyonlarıyla çok ilişkili olduğuna dikkati çekerek, üst seviyede başarılı bir mesleği olan bireylerde, çocuklukta ebeveynlerin mükemmeliyetçiliği ile karşılaştığı için kendisini hiçbir vakit kâfi ve başarılı hissedemediğini gözlemleyebildiklerini belirtti.

Bu durumun ebeveynlerin reaksiyonları nedeniyle kendilik algısı grafiğinin aksiye yanlışsız düşüşe geçmesi olarak düşünülebileceğini söz eden Örnek, “Kişi kendisini ortaya koyduğundan daha yetersiz, düşük standartlarda algılamaktadır. Terapide kişinin kendisini oburunun gözünden görerek edindiği algısını, ortaya koyduğu gerçeklere tekrar bakarak değiştirmesine odaklanırız.” bilgisini verdi.

Örnek, vakit zaman bu durumun aksinin olduğunu aktararak, şunları kaydetti:

“Örneğin kişi, kendisini diğerlerinin tabi olduğu kuralların üstünde, şişmiş bir kendilik algısıyla tanımlıyor olabilir. Bu bazen çocukluğundan itibaren şahsa ayrıcalıklı davranılması nedeniyle, bazen de tam bilakis yetersiz olduğu çok fazla söz edilmiş bireylerin kendini müdafaa kalkanı olarak görülebiliyor. Her iki durumda da terapide kendilik algısını gerçekliğe yakın noktaya çekmeyi amaçlıyoruz. Yani şişmiş kendiliği de sönmüş kendiliği de olabildiğince objektif bir yere getirerek kişinin kendisini buradan görebilmesini amaçlıyoruz.”

Gerçeklikten uzaklaşacak kadar olumlu kendilik algısına dikkat

Son yıllarda ebeveynlerin çocuklarda/gençlerde “olumlu kendilik algısı” oluşturma uğraşının ağır olduğunu gözlemlediklerinin altını çizen Örnek, olumlu kendilik algısının istenen bir durum olduğunu vurguladı.

Örnek, gerçeklikten uzaklaşacak kadar olumlu kendilik algısının ise çocuğun eninde sonunda hayal kırıklığı yaşaması ve kendine yabancılaşması ile sonuçlanacağını aktardı.

Olumlu kendilik algısı oluşturmaktansa gerçekçi bir kendilik algısı oluşturması tarafında gençlere/ çocuklara rehberlik etmenin çok daha sağlıklı olduğuna inandığına dikkati çeken Örnek, “Bu biçimde çocuk/genç hakikaten güçlü olan taraflarını parlatırken çok da güçlü olmayan taraflarını geliştirme yoluna gidecektir. Geçersiz bir ‘mükemmel kendilik algısı’ çocuğu/genci güçlü kılmaktan çok ruhsal bozukluklara açık ve kırılgan hale getirir.” bilgisini verdi.

Örnek, sağlıklı bir kendilik algısı için neler yapılabileceğine ait şunları kaydetti:

“Çocukluktan itibaren yetişkinlerin hem çocukla olan kendi irtibatlarına dikkat etmesi hem de değerli oburlarının çocukla nasıl bağlantı kurduğunu takip etmesi gerekir. İnsan evvel oburlarının gözlerinde görerek tanır kendini. Bu nedenle yetişme etaplarında nasıl davranıldığının çok büyük ehemmiyeti var. Ne geçersiz bir harikalık ile ne de mevcut güçlü istikametlerini görmezden gelerek, çocuğun/gencin açıkça güçlü taraflarını da geliştirilmesi gereken taraflarını da konuşarak ilerlemekten bahsediyorum. Bir gencin bağlantı hünerleri çok güçlü lakin sabır göstermekte zorluk yaşıyor olabilir, bir başkası de çok sabırlı lakin hudut çizip haklarını korumakta zahmet çekiyor olabilir. Her ikisinin hem güçlü yanları hem geliştirilmeye açık yanları var. Kendisini bu gerçekçilik ile tanımasına müsaade verilen kişinin sağlıklı bir yetişkin olması, kendisinin farkında ve kendisiyle barışık olması çok daha kolaydır.”