Savaşan taraflar Antalya’da buluşuyor, Türkiye’nin rolü ne olacak?

Rusya’nın Ukrayna’yı işgali ikinci haftasını doldururken Antalya, Perşembe günü Türkiye’nin teşebbüsüyle iki ülke dışişleri bakanları Sergey Lavrov ile Dmitro Kuleba’nın buluşmasına mesken sahipliği yapacak. Ankara’nın bir çeşit “Akdeniz Davos’u” yapmak istediği Antalya Forumu çerçevesinde yapılacak olan toplantıya tarafların davetiyle Türkiye Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu de katılacak.

Rus ve Ukraynalı yetkililer şimdiye kadar müzakere masasına üç defa oturdu ve çatışmalı bölgelerde insani koridor açılması üzere birtakım kararlara imza attı. Çavuşoğlu’nun da katılacağı üçlü toplantı, 24 Şubat’ta işgalin başlamasının akabinde bakanlar seviyesinde gerçekleşecek birinci buluşma olması açısından büyük ehemmiyet taşıyor.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da bugünkü küme toplantısında Antalya toplantısına ait olarak “Yarınki görüşmenin kalıcı ateşkese kapı aralamasını ümit ediyorum. Bu kritik görüşme öncesinde sivillerin tahliyesi için ilan edilen ateşkesi de memnuniyetle karşılıyoruz” açıklamasını yaptı.

“Barışın kapısının aralıklı kalması önemli”

Türkiye, Rusya işgale başlamadığı devirde iki ülke ile olan özel ve yakın bağları nedeniyle arabulucu olabileceğini açıklamış, lakin bu gerçekleşmemişti.

Dış siyaset uzmanlarına nazaran artık Antalya’da yapılacak olan bu üçlü toplantı hem “barış kapılarının tam kapanmaması” hem de Türkiye’nin sürdürdüğü istikrar siyaseti açısından olumlu bir gelişme. Lakin öte yandan Rusya başta olmak üzere tarafların biraz vakit kazanmak için bu tıp barış masalarını kullanmak isteyebileceğine de dikkat çekiliyor.

DW Türkçe’ye üçlü toplantıyı kıymetlendiren Emekli Büyükelçi Mithat Rende, doruğun üst seviyede yapılacak olması ve Türkiye Dışişleri Bakanı’nın da katılması açılarından olumlu bir gelişme olarak değerlendirdiğini, lakin “başarı” demek için erken olduğunu belirtiyor.

Misyonu sırasında çok sayıda müzakere masasında yer alan Büyükelçi Rende, bu formatta Türkiye’nin rolünün bir “arabulucu” olarak değil de “kolaylaştırıcılık” olarak tanımlanabileceğini söylüyor. Rende, birinci başta kolaylaştırıcı rolün daha sağlıklı olacağını da belirtiyor. “Bu görüşme, savaş sırasında barışın kapısının aralıklı kalması demektir” diyen Rende, her iki ülkenin de bu kapıyı kapatmamasını önemsediğini lisana getiriyor.

Emekli Büyükelçi Mithat Rende

“Vietnam gibisi savaşırken barışa giden görüşmeler”

ODTÜ Memleketler arası Bağlantılar Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hüseyin Bağcı da bu türlü bir doruğun yapılıyor olmasını ve de Türkiye’nin teşebbüsüyle gerçekleşmesini “yerinde ve gerçek bir karar” olarak kıymetlendiriyor.

Doruğun Ankara’nın tarafsızlığını göstermesi ve durumunu müttefiklerine de anlatabilmesi açısından da kritik olduğunu söyleyen Bağcı, Türkiye’nin savaşan tarafları bir ortaya getiren bir “ara kablo” üzere düşünülebileceğini belirtiyor.

Bağcı, bu görüşmenin ehemmiyetini tarihten bir örnekle şöyle anlatıyor:

“Vietnam görüşmeleri Paris’te yapıldı ve dokuz kere toplanıldı. Sonuçta her iki taraf da savaşırken barışa ulaştılar. Bunlar da savaşırken barışa giden görüşmeler. O nedenle Türkiye’nin platform sunması güzel bir karar. Üç ülke de birebir denizin balığını yiyor, onun için birbirini düzgün anlar.”

Kamu diplomasisi mi yapılıyor?

Büyükelçi Rende, öte yandan bu tepenin bir PR (halkla ilişkiler) ya da kamu diplomasisi istikameti olabileceğine işaret ederek “Lavrov’un dünya kamuoyuna ‘biz yalnızca savaşmıyoruz, öteki tarafta müzakere ediyoruz’ deyip akabinde Kuleba’ya bütün şartlarını dikte ettirmeye çalışması durumu ile de karşı karşıya kalınabilir” varsayımında bulunuyor.

Bu nedenle çabucak optimist olmamak gerektiğini vurgulayan Rende, “Acaba Rusya bir formda propaganda savaşının modülü olarak mı bu görüşmeyi kabul etti? Sanki kamu diplomasisi mi yapıyor Rusya? Bütün bunlar da aklıma geliyor” yorumunda bulunuyor.

Rusya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Mariya Zaharova dün yaptığı bir açıklamada Rusya’nın, Ukrayna ile görüşmeye ‘her vakit hazır olduğunu’ belirterek “Bizim açımızdan bakacak olursanız, ki prensibimiz muhakkak, biz görüşmeye hazırız. Asıl sorulması gereken, karşı tarafın asıllı bir görüşmeye ya da konuşmaya ne derece hazır olduğu” dedi.

Prof. Dr. Bağcı ise tarafların vakte mı oynadığı yorumlarına karşılık olarak ise iki ülkenin bir ortaya gelmesinin başlı başına kıymetli olduğunu söyleyerek “O esnada her iki taraf da vakit mı kazanır, lojistiği mi güçlendirir… Ancak her iki taraf için de geçerli bu, yani bir nefes alma süreci olarak tanımlanabilir” diyor.

Bu ortada Moskova, bugün için Ukrayna’da sivil halkın tahliyesi hedefiyle süreksiz ateşkes ilan ettiğini açıkladı.

Toplantıdan ne sonuç çıkar?

Üçlü toplantının mesken sahipliğini yapacak olan Türkiye şimdiye kadar iki ülke ile de olan yakın bağlantısını sürdürmeye çaba etti ve uzmanlara nazaran şu ana kadar da bunda başarılı oldu.

Toplantı kapsamında da Ankara’nın bu konumunun altını bir sefer daha çizerek “Rusya’nın hudut güvenliği ile Ukrayna’nın toprak bütünlüğü ve bağımsızlığının” kendisi için değerli olduğunu ve bölgede savaş istemediğini belirtmesi bekleniyor.

Toplantıdan barışın tesisine yönelik somut bir sonuç çıkıp çıkmayacağı ise bilinmeyen.

Prof. Dr. Hüseyin Bağcı

Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu Ankara’nın doruktan beklentisi için “Bu toplantının bilhassa bir dönüm noktası olmasını temenni ediyoruz. Bu toplantının barış ve istikrar istikametinde kıymetli bir adım olmasını istek ediyoruz” sözlerini kullanmıştı.

Prof. Dr. Bağcı, Türkiye’nin bu öneriyi getirmesi siyasi ve diplomatik bir teşebbüs olarak hakikat bir karar olduğunu belirterek “Önerinin kabul edilip edilmemesi Türkiye’nin iradesi dışında olan bir olaydı. İki taraf da bu iradeyi gösterip Antalya’ya geliyorsa bu düzgün bir şeydir. Lakin sonuç çıkar mı çıkmaz mı o artık diğer bir şey” yorumunu yapıyor.

Büyükelçi Rende ise tepenin sonuç odaklı olmasını Ukrayna’nın isteyeceğini zira savaşın devam ettiğini ve kendisinden katlarca büyük bir güçle uğraş ettiğini hatırlatarak bu nedenle Ukrayna tarafının ateşkes ve müzakerelerin devamını dilek edeceğini öngörüyor. Rende, kelamlarını şöyle sürdürüyor:

“Bunun için de sürece gereksinim var. Şayet bir Antalya süreci olur da bu görüşmeler devam ederse, o vakit ümitlenebiliriz. O vakit Türkiye kolaylaştırıcı rolünü daha âlâ gösterebilir.”

Rende, toplantıda Türkiye’nin de inisiyatif almasıyla müzakere tekniği açısından değerli görülen “ortak zemin” bulunabilmesinin ehemmiyetine de dikkat çekiyor.

Öte yandan Rusya ile Ukrayna ortasında bir mühlet evvel Belarus’ta gerçekleşen müzakerelerin de sürmesi bekleniyor.

Gülsen Solaker

© Deutsche Welle Türkçe