Seçim, vergi ve inşaatla büyüdük

Türkiye İstatistik Kurumu’na (TÜİK) nazaran Türkiye iktisadı bu yılın birinci çeyreğinde, geçen yılın birebir periyoduna nazaran yüzde 5.7 oranında büyüdü. Büyümeye en büyük katkı yüzde 11.1’le inşaat, yüzde 10.4’le vergi artışlarından geldi.

30.5 TRİLYONLUK EKONOMİ

Enflasyona bağlı fiyat ve tüketim artışıyla seçime dönük harcamalar iktisattaki sanal büyümeyi hızlandırdı. Sanayi, tarım ve hizmet kesimlerindeki büyüme ulusal gelir büyümesinin altında kaldı.

TÜİK datalarına nazaran gayrisafi yurt içi hasıla (GSYH) birinci çeyrekte 8 trilyon 822 milyar lira olurken yıllık bazda GSYH büyüklüğü 30 trilyon 456 milyar liraya ulaştı. Türkiye iktisadı 2023 yılı sonunda 26 trilyon 276 milyar TL olmuştu. Dolar bazında birinci çeyrekte 285.6 milyar, yıllıklandırılmış bazda 1 trilyon 158 milyar dolar GSYH sayısına ulaşıldı. 2023 yılı sonunda bu dolar bazlı GSYH 1 trilyon 118 milyar dolardı. Yılın ocak-mart devrini kapsayan birinci çeyrekte en yüksek büyüyen bölüm yüzde 11.1’le inşaat oldu. Seçimlerin tesiriyle inşaatta yaşanan büyüme ulusal gelir büyümesini de üst itti. Yılın başında vergilere yapılan yüklü artırımlar ile enflasyon arttıkça otomatik olarak artan dolaylı vergi artışları birinci çeyrekte net vergi büyümesini yüzde 10.4’e çıkarttı. Buna karşılık tıpkı devirde tarım kesimi yüzde 4.6, sanayi dalı yüzde 4.9, hizmetler dalı de yüzde 4.3’lük büyümeyle ülke büyümesinin gerisinde kaldı.

TÜKETİM VE İHRACAT ARTTI

İlk çeyrekte tüketim harcamaları, enflasyonun tesiriyle yüzde 7.3, devletin son tüketim harcamaları yüzde 3.9 ve sabit sermaye oluşumu (yatırım) da yüzde 10.3 arttı. Bu periyotta ihracat yüzde 4 artarken ithalat yüzde 3.1 azaldı.

NE DEDİLER?

Ekonomimiz istikrarlı büyümeye ilerliyor

Büyüme rakamlarını pahalandıran Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, “Uyguladığımız rasyonel, öngörülebilir ve kurala dayalı siyasetlerle ekonomimiz daha istikrarlı ve sürdürülebilir bir büyümeye gerçek ilerliyor” dedi. Şimşek, “Programımız sayesinde dengelenen büyüme kompozisyonu, düşen cari açık, artan itimat, güzelleşen beklentiler, hızlanan dış kaynak girişi dezenflasyona katkı sağlayacak” tabirlerini kullandı.

Somut bir program ortaya koyulmalı

Merkez Bankası eski Baş Ekonomisti Hakan Kara, şu değerlendirmeyi yaptı: “Açıklanan bilgiler iki seçim ortasında gerçek bir enflasyonla uğraş programı uygulanmadığını açıkça ortaya koyuyor. İktisat idaresinin bunu kabul ederek asıl gayretin artık başlayacağına dair daha somut bir program ortaya koymasında yarar var. Fiyatlama davranışı ve beklentilerin kırılması için iktisadın daha fazla soğutulması ve inanç artırıcı kurumsal düzenlemelerin devreye girmesi gerekiyor.”

Kur yerinde saydı kişi başına gelir arttı

Türkiye iktisadı 2023’ü 1 trilyon 118.6 milyar dolarlık GSYH ile kapatmış ve kişi başına düşen ulusal gelir 13 bin 110 dolara yükselmişti. Bu yılın birinci çeyreğinde ortalama dolar kuru 30.89 TL’de kaldı. Döviz kurunun seçim ve enflasyon telaşıyla baskılanması birinci üç ayda dolar bazında ulusal geliri 285.6 milyar dolara, kişi başına düşen ulusal geliri de 13 bin 535 dolara taşıdı. Fakat nüfusun yüzde 10’luk bölümü ulusal gelirin yüzde 70’ten fazlasını aldığı için asıl büyüyen yeniden varlıklı kesim oldu.

Makine teçhizat yatırımı sürat kesti

Gayrisafi sabit sermaye oluşumu (yatırım) zincirlenmiş hacim endeksine nazaran, birinci çeyrekte yüzde 11.9 olan makine ve teçhizat yatırımları artış suratı 2023’ün son iki çeyreğine nazaran gerilerken geçen yılın birebir periyoduna nazaran artış gösterdi. Buna karşılık inşaata yapılan yatırım hem geçen yılın son iki çeyreğine, hem de geçen yılın birinci çeyreğine nazaran değerli oranda artarak yüzde 9.6’ya çıktı. Bununla birlikte halkın sağlam, yarı sağlam ve dayanıksız mal tüketimi ile hizmetler kesimine yaptığı harcamaların tamamında gerileme yaşandı.