Sinema doğudan doğudan esiyor

Müjde Işıl – Coğrafik olarak oldukça uzak düşsek de Hindistan’dan çıkan sinemaları seviyoruz. Geniş coğrafyasından gelen kadim kültürü, gelenekleri, duygusal yoğunluğu, iki sinema çıkartacak uzun müddeti, rengârenk kostümleri ve sempatik dans figürleri ile bazen farklı bazen de tanıdık bir çerçeve sunuyor bizlere. Farklı diyoruz zira müzik ve dansın bu kadar baskın olması bize hayli yabancı. Tanıdık diyoruz zira toplumsal ve ekonomik meselelerinden bayanlara yönelik baskıcı bakışa, çok duygusallıklarına kadar ortak noktalarımız yok değil. Sinemalarımıza Hint sinemaları pek sık uğramıyor maalesef. Hazır “Forrest Gump”ın tekrar çevrimi “Laal Singh Chaddha” perdeye gelmişken tarih sayfalarını karıştırıp sıkıntı edindikleriyle önplana çıkan Hint sinemalarına bakalım.

“Awaara” (1951)

Tüm dünyayı kasıp kavurduğu üzere ülkemizde de büyük hayran kitlesi edinmiş, müziği lisanlara pelesenk olmuş bir sinema klasiği. Raj Kapoor’un yönetip başrolü Nargis ile paylaştığı sinema, sınıf ayrımı ve yoksulluk üzerine odaklanarak seyirciyi tam kalbinden vuruyor; tüm dünya Hint sinemasının büyük muvaffakiyetinden konuşuyor. Sinema yalnızca duygusal kıssasıyla değil, çekim tekniğiyle de hayran bırakıyor. Lata Mangeshkar’ın müzik söylediği dokuz dakikalık düş sahnesi hâlâ unutulmaz.

“Pather Panchali” (1955)

Satyajit Ray, Hindistan’ın sinemadaki birinci milletlerarası yıldızlarından biri. Daha birinci sineması “Pather Panchali” ile 1956’da Cannes’da Altın Palmiye için yarışıp şenlik tarihinde yalnızca bu sinema için verilen En Yeterli İnsani Evrak Ödülü’nü kazanıyor. Kitap uyarlaması olan imal, yoksul bir ailenin fakir yaşantısına odaklanıyor. Ailenin babasının bir türlü konutu geçindirecek tertip kuramaması, sorumluluğu bayanlara yüklüyor. Ray sinemada hem yoksulluğa hem de cinsiyet eşitsizliğine vurgu yapıyor.

“Mother India” (1957)

Oscar’larda En Güzel Yabancı Sinema kısmında yarışan birinci Hint filmi… Oscar’ı “Le notti di Cabiria” ile Fellini aldı fakat olsun… Büyük Britanya’dan bağımsızlığını alan Hindistan’da çiftçilerin feodal tertip ve toprak sahipleri tarafından sömürülmesinin yürek burkan kıssasını anlatıyor sinema. “Avare”den tanıdığımız Nargis, kocası tarafından terk edilmiş üç çocuklu Radha’yı canlandırıyor. Sinemamızın çok sevdiği hem fedakâr hem de güçlü anne figürünü bu sinemada de görürüz.

“Salaam Bombay!” (1988)

Oscar’larda En Düzgün Yabancı Sinema kolunda yarışan ikinci Hint filmi… Ancak bu sefer direktör koltuğunda bir bayan var: Mira Nair. Bombay sokaklarında yaşayan ve çeteler, hatalılar ortasında hayatta kalmaya çalışan çocukların kıssasını anlatan sinema, sert ve gerçekçi anlatımı ile dikkat çekiyor. Sinemada sahiden sokakta yaşayan çocuklar rol alıyor.

“Lagaan” (2001)

Oscar’larda En Güzel Yabancı Sinema kolunda aday gösterilen şimdilik son Hint sineması olan “Lagaan”, 19 YY’dan bir başkaldırış hikayesi anlatıyor. O yıllarda İngiliz sömürgesi olan Hindistan’da kuraklıktan etkilenen bir köy baş başa veriyor; kriket oynayarak zalim imparatorluk yöneticilerine meydan okuyor. O sene Oscar’ı “No Man’s Land” kazanıyor.

“3 Idiots” (2009)

Yakın devirde Aamir Khan’sız bir Hint sineması düşünülemez. Rol aldığı sinemalarda bir yandan ülkesinin geleneklerini ve kültürel zenginliğini dünyaya tekrar ve tekrar anlatırken bir yandan da tekrar ülkesinin sıkıntılarına parmak basıp bir nevi hocalık yapmayı seviyor. “3 Idiots” onun en sevilen sinemalarından. Hindistan’ın en düzgün mühendislik okulunda okuyan öğrencilere odaklanan sinema, eğitim sisteminin puan başarısı ve tek tipleştirme maksadına isyan ediyor. Bu sorun o kadar üniversal ki dünyanın farklı coğrafyalarının da bam teline basıyor.

“Pink” (2016)

Avukat Deepak, nüfuslu bir erkek ile arkadaşlarının taciz ettiği kızları savunmaktadır. Herkes nüfuslu erkek gücü karşısında bayanların her vakit haksız görüleceğine, zati bayanların kendi iradeleriyle erkeklerin kurallarına karşı gelemeyeceklerine yani genç kızların bu davayı kaybedeceğine emindir. Ta ki Avukat Deepak “’Hayır’ bir söz değil, bir cümledir” diyene dek… Mahkeme bölümü unutulmaz.

“Dangal” (2016)

Aamir Khan bu sefer, kız çocuklarına eşit fırsat sunulduğunda erkeklerin başarabileceği her şeyi, hatta daha fazlasını gerçekleştirebileceği iletisini veriyor. Sinema için aldığı kilolarla sıkça gündeme Khan, Hindistan’ın memleketler arası alanda başarılı olmuş birinci bayan güreşçileri, Geeta Phogat ve Babita Kumari’nin babasını canlandırıyor. Kızlarına sıkı disiplin uygulayan lakin erkek hükümran toplumda onların gerisinde da duran baba rolünde Khan, yeniden farklı coğrafyalar için sıkıntı ortağı oluyor.