Haydarpaşa Garı’nda yaklaşık 300 dönümlük alanda 2018 yılında başlayan arkeolojik hafriyatlarda sona yaklaşıldı. Yüzde 90’ı biten çalışmalarda yeni bir keşif yapıldı. Başladığı günden bu yana Cumhuriyet Devri’nden geriye yanlışsız çok sayıda tarihi periyoda ilişkin yapı ve buluntuların ortaya çıkarıldığı kaza alanında bir birinci yaşandı.
Kaynaklarda Khalkedon kentinin kuzey batı limanı olarak geçen alanda Geç Helenistik Periyoda ilişkin mezar anıtı bulundu. Çalışmalar hakkında bilgi veren İstanbul Arkeoloji Müzeleri Müdürü Arkeolog Rahmi Asal, “Çalışmaların başlangıcından itibaren hem mimari kalıntılar, hem de başka arkeolojik buluntular gelmeye başladı. Çok kıymetli bir noktada zati hafriyat çalışması yaptığımızı biliyorduk. Kaynaklarda bu bölge Khalkedon’un kuzey batı limanı olarak geçiyor” diye konuştu.
“İSTANBUL İÇİN İNANILMAZ BİR BULUNTU”
“Kazı çalışmalarına başladığımızda peronların ortasında ipucunu gördüğümüz bir mimarı kalıntı vardı” diyen Asal, “Bu mimarı kalıntıyı o periyotta yanındaki küçük buluntular ve mimari özelliklerinden ötürü da Helenistik Periyoda ilişkin bir kalıntı diye tanımlamıştık. Devrinden emindik fakat kesin olarak emin değildik. Bunun bir mezar anıtı olabileceğini düşündük ki, misal örneğine Kadıköy Altıyol’da 1987’deki hafriyatlarda rastlanmıştı. Daha sonra hafriyatlar ilerledikçe, peronlar da alındıktan sonra mimari bütünlük ortaya çıktı. Yaklaşık 5 gün evvel yeni bir bulguyla karşı karşıya kaldık. Geç Helenistik Periyoda ilişkin bir mezar ortaya çıktı. Mezarın kendi içinde buluntuları da olduğu için dönemsel olarak çok net bir data sağlıyor. Mezar içinde meyyit ikramı olarak konulmuş pişmiş topraktan şişelerden mezarın tarihini de netleştirebildik. Geç Helenistik Periyoda ilişkin bir mezar. İstanbul için inanılmaz bir buluntu, çok büyük bir sürpriz. Helenistik Periyoda ilişkin ne yazık ki, elimizde çok bilgi yok. Hele hele mimari ve mezarda çok az. Bu nedenle çok çok kıymetli bir buluntu ile karşı karşıyayız. İstanbul’un tarihi tekrar yazılıyor deniyor ya bu metro ve marmaray hafriyatları ile birlikte. İstanbul Arkeoloji Müzeleri hakikaten sonra 20 yıldır İstanbul’un tarihini değiştiriyor” dedi.
HAFRİYATIN YÜZDE 90’I BİTTİ
Büyük oranda kazıyı bitirdiklerini tabir eden Asal, “Alana yönelik yeni bir proje çalışması devam ediyor. Bu projede şayet farklı noktaların kazılması istenmiyorsa hafriyatın yüzde 90’ını, hatta daha fazlasını bitirmiş durumdayız. 2 -3 ana değerli noktada kazılara devam ediyoruz. Birisi burası. Bitince bu alanda bir arkeopark, muhakkak noktalarda bir ya da iki müze yapılacak noktasında bir öngörü var. Mutlaklaşmış bir şey değil ama” biçiminde konuştu.
12 BİNİ OKUNABİLİR 20 BİN SİKKE
Hafriyatlarda Helenistik periyoda ilişkin bir mezar, yeni bir çoklu mezar, bir döküm atölyesi ile peron alanı dışında Osmanlı devrine ilişkin bir çeşme, Bizans periyoduna ilişkin bir ayazma, 2’nci Dünya Savaşı vaktinde kurulan bir sığınak da bulundu. Kazılardan bugüne kadar 12 bini okunabilir 20 bin sikke bulundu.
ANIT MEZAR BULUNDU
Hafriyat alanın en eski yapıtı Helenistik periyoda ilişkin yani 3. yüzyılda inşa edilen mezar anıtı olduğu düşünülen bir kalıntı. Kare formuna yakın bir yapıda olan kalıntıda bir de mermer lahit bulunuyor. Bu mezar anıtının çabucak yanında ise 5-6. yüzyılda yapıldığı düşünülen pak su boruları da bulunuyor. Peronların kaldırılmasıyla birlikte hafriyatlarda yeni bir çoklu mezar daha tespit edildi. Şimdi çalışmaların devam ettiği orta Bizans devrine yani 10-11. yüzyıllara ilişkin mezarda 8 kişinin kemikleri bulundu. Hafriyatlarda Bizans devrine ilişkin bir de ayazma bulundu. Hala su akan ayazmanın yapısı ise bloklarla desteklenerek korunuyor. Bunun yanı sıra Kadıköy’de bulunan Halid Ağa Çeşmelerin bir tanesi de gar alanında bulundu. Osmanlı devrinde 1790 yılında yapılan çeşme, daha sonra 1836’da Adülmecit tarafından tekrar onarıldı.
ENDÜSTRİYEL MÜZE
Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Altyapı Yatırımları Genel Müdürü Yalçın Eyigün, “Toplam 140 bin metrekare bir hafriyat alanı gayemiz var, bunun 68 binini tamamladık. Arkeolojik kazılarımız devam ediyor. 250’yi bulan emekçimiz, 15 arkeoloğun kontrolünde ve İstanbul Arkeoloji Müzeleri Müdürlüğü’nün kontrolünde muhafaza konseylerinin kararları doğrultusunda çalışıyor. Bundan sonra yalnızca Haydarpaşa Garı değil, yalnızca tren değil, Haydarpaşa Garı ve arkeolojik bir hafriyat alanı, arkeolojik bir park, endüstriyel miras müzemiz diye 3 işlev olmasını planlıyoruz. Toplam alanımız 475 bin metrekare. İşimiz bittiğinde yalnızca 75 bin metrekaresi demiryoluyla bağlantılı alanlar olsun. Gerisinde açık hava müzesi, kapalı müzeler, stant alanları ve seyir koridorları olsun. Bugüne kadar 255 milyon lira harcadık. Toplamda 700 milyon lirayı bulacağını öngörüyoruz. Bunlar büsbütün Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığımızın bütçesiyle harcanıyor. Amacımız 2 yıl içerisinde tamamlamak” dedi.
BİRİNCİ DEFA ÇIKTI
İstanbul Arkeoloji Müzeleri Müdürü Rahim Asal, “Şu anda 45 alanda İstanbul Arkeoloji Müzeleri Müdürlüğü arkeolojik hafriyat yapıyor. Lakin bu kadar sikke, bilhassa de geç Roma, erken Bizans sikkesine rastladığımız hiçbir alan yok. Yaklaşık 12 bin civarında şu anda tespitimiz. Bir de yalnızca sayı değil, verdiği bilgiler de çok değerli. Mesela Khalkedon’un birinci sikkelerinden biri, milattan evvel 5. yüzyıla tarihlenen birinci sikkelerinden biri burada hafriyat sırasında katmanında tespit edildi. Bu çok kıymetli bir şey. Daha evvelden vardı bu sikkelerden lakin bir hafriyatta birinci kere çıkıyor” diye konuştu.
