Takıntı ile başa çıkmanın yolları

Takıntı, bilimsel ismiyle OKB (Obsesif–Kompulsif Bozukluk) ruhsal bir hastalıktır. Fikir, fikir ve dürtüler seviyesinde olan takıntılara obsesyon denilirken tekrar eden davranışlar ve zihinsel hareketler seviyesinde olan takıntılara ise kompulsiyon denilir.

Takıntılı fikir ve davranışları günlük hayatımızda daima yapıyoruz, lakin bu fikir ve davranışlar günlük fonksiyonlarımızı etkileyecek, kısıtlayacak, bozacak kadar şiddetli ve ağır olduğunda bu durum tıbbi açıdan bir hastalık sayılır.

Takıntı hali, toplumun yüzde 2-3’ünde gözükür hale gelmiştir. Takıntılar, küçük çocukluk devri dahil her yaşta görülebilir, lakin ergenlikte (12–19 yaş) ve genç yetişkinlikte (20–30 yaş) gözükme sıklığı daha yüksektir. Takıntılar bayanlarda erkeklere nazaran daha yüksek görülmekte, buna rağmen erkelerde ise bayanlara nazaran daha erken yaşta görülmektedir.

Çeşitli nedenlere bağlı olarak şahıstan şahsa farklılık gösteren ve yaygın olarak görülen pek çok takıntı olmakla birlikte, bunlardan dünyada en sık görüleni paklık takıntısı olduğunu söz eden Doç. Dr. Bal, “Bu takıntıyı yaşayan birey, ellerine, vücuduna, giysilerine, konutuna ve bulunduğu öteki ortamlara değişik unsurların bulaştığını düşünmekte ve hasebiyle ortaya çıkan bu düşünsel badireyi giderebilmek için sık sık paklık yapmakta ya da yıkanmaktadır” diye konuştu.

Doç. Dr. Bal, “Sık görülen takıntılardan bir oburu ise denetim takıntısıdır. Bu takıntıyı yaşayan birey, örneğin meskenden çıkarken ocağı açık bırakıp bırakmadığı, çıkarken kapıyı kilitleyip kilitlemediği, ütüyü elektrik prizinden çekip çekmediği üzere mevzularda çok kuşku yaşar ve münasebetiyle ortaya çıkan bu düşünsel dertleri ve kuşkuları giderebilmek için tekrar tekrar denetim etme ihtiyacı duyar. Ayrıyeten, kişi kendi denetimini kaybedip birine ziyan verebileceği konusunda da çok biçimde endişelenir, bu yüzden diğerine ziyan vermesine sebep olabilecek aletleri etrafından uzak tutmaya çalışır” dedi.

Simetri ihtiyacı, tertip ve sayma takıntılarının da sık görülen takıntı çeşitlerinden olduğunu ve bireyin tüm hayatında simetri ihtiyacı, düzenlilik kanısı hâkim olduğunu söz eden Doç. Dr. Bal, “Dolayısıyla birey, ortaya çıkan bu düşünsel düşünceyi giderebilmek için etrafındaki tüm objeleri nizama sokma ve simetrik olmalarını sağlama davranışı gösterir. Sayma takıntısı olan bireyler ise rastgele bir günlük faaliyeti makul bir sayıya kadar saymadan yaparsa işinin rast gitmeyeceğini düşünür ve münasebetiyle ortaya çıkan bu düşünsel badireyi giderebilmek için sayma davranışında bulunur. Örneğin, eşini uğurlarken üç kere ‘Allaha emanet ol’ der” biçiminde tabir etti.

Dokunma takıntısı olan hastalarda ise kimi davranışları yapmadan evvel ‘önemsedikleri bir eşyaya’ dokunma muhtaçlığı duyduklarını belirten Doç. Dr. Bal, “Bu takıntıya sahip olan bir hasta sokağa çıkmadan evvel, ölmüş babaannesinin fotoğrafına dokunmaması halinde olumsuz bir olay ile karşı karşıya kalabileceğinden telaş duyar. Münasebetiyle ortaya çıkan bu düşünsel düşünceyi giderebilmek için otobüs durağından meskene geri dönüp babaannesinin fotoğrafına dokunur” diye konuştu.

Saklama takıntısı da yaygın görülen bir takıntı çeşididir. Kişi “ileride gerekli olabilir” fikri ile gerekli olmayacak eşyaları bile biriktirir ve saklar. Batıl inançlar, uğurlu, uğursuz sayılar ve renklere ait takıntılar da günlük hayat aktivitelerini engelleyecek ya da günlük fonksiyonlarımızı kısıtlayacak kadar sık ve ağır ise o vakit hastalık seviyesinde kıymetlendirilir.

Bu hastalığın, hastanın anne-babasında ve öteki birinci derece akrabalarında sık görülmesi hastalığın genetik olabileceğini düşündürmektedir. Ayrıyeten, beyin fonksiyonlarında bozulma ve Serotonin de takıntı hastalığına yol açtığı varsayılmaktadır.

Çocukluk çağı travmalarına (örneğin, cinsel istismar) maruz kalan bireylerin, ileri hayatlarında değerli bir gerilim yaşaması ve çabucak akabinde takıntının ortaya çıkması, erken çocukluk periyodunun takıntı gelişiminde değerli rol oynadığını göstermektedir. Öteki bir varsayım da kişilik özellikleridir. Kişilik yapısı olarak titiz, kuralcı, detaycı, mükemmeliyetçi özelliklere sahip olan bireyler takıntı hastalığına daha yatkın bireyler olarak kıymetlendirilir.

Bilişsel davranışçı terapiler, hastalığın hem tedavisinde hem de tekrarlamasının önlenmesinde hayli kıymetli bir yere sahiptir. Bilişsel tedavilerde hedef rahatsız edici kanıların oluşturduğu sorumluluk algısını azaltmaktır. Bilişsel yanlışların belirlenmesinden sonra gereğince fonksiyonel olmayan bu kanıların daha gerçekçi ve fonksiyonel olanları ile yer değiştirmesi, böylece yüksek sorumluluk algısının azaltılması sağlanır.

Öteki yandan, hastaların takıntıya neden olan korku verici fikirleri sönme, sistematik duyarsızlaştırma, taşırma, gevşeme vb. çeşitli terapötik tekniklerle giderilmekte ve böylece birey takıntılı davranışlardan kurtulmaktadır. Sonuç olarak, takıntılı fikir ve davranışların günlük yaşamsal fonksiyonlarımızı yerine getirmemizi zorlaştırması, kısıtlaması, bozması, yani takıntının bu derece şiddetli ve ağır olması halinde bireylerin bir psikoloğa ya da psikiyatriste başvurmasını önermekteyiz.