Tamamlayıcı beslenmeyle ilgili bilinmesi gereken her şey

Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ) ve ana pediatrik bilimsel toplumlar, bebeklerin birinci 6 ay sırf anne sütüyle beslenmelerini öneriyor.

6 aydan itibaren bebekler başka besinlere muhtaçlık duymaya başlar ve sütü farklı besinlerle desteklemelidir. Tamamlayıcı beslenme olarak bilinnen şey budur. Bu bahisteki teklifler çok değişmekte ve ebeveynler için birçok soruyu gündeme getirmektedir.

TAMAMLAYICI BESLENMEYLE İLGİLİ 17 SORU-CEVAP

Tamamlayıcı beslenmeye geçişte en sık sorulan soruların karşılıklarını listeledik.

1. Ne vakit başlanmalı?

Bebeğin öteki yiyecekleri almaya başlaması için bağırsaklarının, böbreklerinin ve bağışıklık sisteminin hazır olması gerekir. Öte yandan, nörolojik seviyede de hazır olması kaidedir. Bebeğin oturabilmesi, yemeğe ilgi göstermesi ve ekstrüzyon refleksinin (dil itme refleksi) kaybolması gerekir. Bu çoklukla birden fazla bebekte 4-6 ay civarında olur.

Daha evvel de belirttiğimiz üzere, mevcut tavsiye 6 aya kadar yalnızca anne sütü ile beslenmeyi sürdürmektir. Yapay mama alan bebeklerde, anne sütüyle beslenen bebeklerde olduğu üzere ekseriyetle tıpkı yönergelere uyulmasına karşın, tamamlayıcı beslenmeye başlama vakti çok güzel belirlenmemiştir.

Prematüre bebekler için de bir fikir birliği yoktur ve her çocuğun psikomotor gelişimini dikkate alarak her hadiseyi kişiselleştirmek kıymetlidir; yaklaşık 6 aylık periyotta başlamak düzgün bir seçenek olabilir.

2. Evvel hangi yiyecekle başlanmalı?

Şu anda her rastgele bir yiyecekle başlamanın daha yeterli olduğuna dair bir ispat yok. Her aile, gereksinimlerine en uygun olanı seçecektir. Lakin bu yaşlarda çok gerekli besinler olduğu için demir ve çinko tarafından varlıklı besinlere öncelik verilmelidir.

Bebeğinize 6 aylıktan itibaren çabucak hemen her türlü besini sunabiliriz. Bebeğin besinleri âlâ tolere ettiğini doğrulamak için 2 yahut 3 gün birbirinden ayrılmış besinlerin verilmesi önerilir.

3. Ezilmiş mi katı mı?

Bu karar, her iki metot hakkında bilgi aldıktan sonra her aile tarafından verilmelidir. Püreler ve lapalarla tamamlayıcı besleme güzel bilinmektedir. Son yıllarda Baby-Led-Weaning (BLW) ismi verilen metot popülerlik kazanmıştır ve uzmanlara nazaran, hakikat ön bilgilerin alınması kuralıyla bu, geçerli bir alternatif olabilir. BLW’de bebeğe farklı yiyecekler (çoğunlukla katı) sunulur ve neyi, nasıl ve ne kadar yiyeceğine kendisi karar verir.

Ezilmiş besinlere karar vermemiz durumunda, 8 ila 9 ay ortasında daha az ezilmiş besinler (örneğin, ezilmiş fakat daha topaklı) sunmaya başlamalı ve yavaş yavaş dokuyu arttırmalısınız.

4. Ne kadar yemeliler?

Emzirme ve yapay formüllü mamalarda olduğu üzere, tamamlayıcı beslenme de talep üzerine ve bebeklerin açlık ve tokluk sinyallerine hürmet göstererek ilerlemelidir. Bebekler, alımlarını düzenlemek için doğuştan gelen bir yeteneğe sahiptir. Başlangıçta yalnızca bir kaşık almaları yahut birkaç modül emmeleri olağandır; giderek alacakları ölçü artacaktır. Sütün hayatın birinci yılı boyunca ana besin olmaya devam ettiğini unutmayın.

Yalnızca, çocukların talep üzerine yemelerine karşın, günlük aldıkları protein ölçüsüne dikkat edilmelidir. 6 ila 12 aylıkken, günde 20-30 gram et yahut günde 30-40 gram balık yahut küçük bir yumurta ekseriyetle kafidir.

5. Birtakım yiyecekleri yemek istemiyorsa, ısrar edilmeli mi?

Bebeklerin de zevkleri vardır ve başlangıçta muhakkak yiyecekleri reddetmeleri yaygındır. Araştırmalar, birtakım durumlarda bir yemeği beğenmeden evvel 15 keze kadar tadılması gerekebileceğini gösteriyor. Anne sütüyle beslenen bebekler, yeni tatları daha yeterli kabul ediyor üzere görünmektedir.

Bebek bir şeyi beğenmediyse, sunmaya devam edebilirsiniz lakin her vakit zorlamadan. Çeşitli görüntülerle yemek yedirmek yahut yemekle ödüllendirmek yahut cezalandırmak asla daha yeterli yemeleri için bir seçenek olmamalıdır.

6. Yemeklere tuz eklenebilir mi?

Bebeklerin böbrekleri şimdi olgunlaşmamış olduğundan, bir yaşından evvel tuzdan kaçınılması önerilir. Dünya Sıhhat Örgütü, bebeklerin hayatlarının birinci 12 ayı boyunca günde 1 gramdan az tuz almalarını önermektedir.

7. Ne vakit şeker yiyebilirler?

Birden fazla uzman, 2 yaşın altındaki çocuklarda özgür ve ek şekerlerden kaçınılmasını önermektedir. Bal yahut ek şeker içeren yahut şeker eksiz olmalarına karşın yüksek oranda hür şeker içeren tahıl lapalarına bilhassa dikkat edilmelidir.

DSÖ, şekerli içecekler ve tatlıların yanı sıra meyve suları yahut smoothie’lerden kaçınılmasını önermektedir. 2 yaşından büyük çocuklarda şeker tüketimi toplam kalori tüketiminin yüzde 5’ini geçmemelidir (küçük çocuklar için yaklaşık 15 gr).

Baldan en azından ömrün birinci yılı kaçınılmalıdır, zira botulizm riski vardır.

8. Alerji riski nedeniyle kimi besinler ertelenmeli mi?

Yıllar evvel uzmanların alerjen besinlerin (balık, yumurta, çeşitli meyveler, baklagiller) 9-12 aya kadar ertelenmesini önermesine karşın; mevcut ispatlarla, alerji riski nedeniyle rastgele bir besinin ertelenmesi önerilmemektedir. Zira o yiyecekleri daha sonra vererek alerjinin ortaya çıkmasının engellenmediği ve hatta tam aksisi olabileceği görülmüştür. Lakin 2-3 gün birbirinden ayrılmış yeni besinlerin tanıtılması tavsiye edilir.

9. Rastgele bir meyve ve zerzevat tüketilebilir mi?

Bebekler, 6 aydan itibaren rastgele bir meyveyi yiyebilirler. Sebzelere gelince, uzmanlar, metahemoblobinemi (bir kan hastalığı) riski nedeniyle geniş yeşil yapraklı sebzelerden (pazı, ıspanak) kaçınılmasını önermektedir. 1 ila 3 yaş ortası çocuklar az ölçüde pazı yahut ıspanak tüketebilirler (en fazla 45 gr/gün).

10. Rastgele bir balık tüketilebilir mi?

6 aydan itibaren bebekler balık tüketebilir. Sırf çok büyük balıklardan kaçınılmalıdır. Mavi yüzgeçli ton balığı, turna, kılıç balığı üzere büyük balıklar tüketilmemelidir. Bu balıklar büyük yırtıcı hayvanlardır ve çok fazla cıva biriktirirler, bu da bebeklerin beyin gelişimini etkileyebilir. Bu nedenle 10 yaş altı çocukların, gebelerin yahut emziren annelerin tüketmesi önerilmez. 10-14 yaş ortası çocuklar bu balıklardan ayda 120 gramdan fazla tüketmemelidir.

11. Yumurtayı nasıl tanıtırım?

Klâsik olarak yumurtanın tanıtımı, alerjik bir besin olduğu için ertelenir. Mevcut bilgilerle, 6 aydan itibaren tanıtılabilir. Küçük porsiyonlarla başlayıp yavaş yavaş artırarak düzgün pişmiş olarak sunmak değerlidir.

12. Tamamlayıcı beslenmeye başladığımızda ne kadar süt içmeleri gerekiyor?

Daha evvel de belirttiğimiz üzere, süt dışındaki besinler tamamlayıcıdır ve süt vazgeçilmez olmaya devam etmektedir ve talep üzerine sunulmaya devam edilmelidir.

Emzirmeye devam edilirse ve bebek günde 4-5 kere beslenirse diğer süt eserlerine gereksinim duymaz. Mama ile beslenen bebeklerin günde en az 500 ml alması önerilir.

13. Ne vakit yoğurt yiyebilir?

Bebekler bir yaşından evvel ana içecek olarak inek sütü içmemelidir. Fakat dokuz yahut on ay sonra az ölçüde inek sütü yahut yoğurt dahil olmak üzere süt eserlerini alabilirler.

Piyasada devam formülü ile yapılan ve bu nedenle “6 aydan itibaren uygun” olarak etiketlenen yoğurtlar da vardır. Lakin 6 ayda tamamlayıcı beslenmeye başlamanın nedeni, sütün muhtaçlık duydukları tüm besin hususlarını sağlamaya yetersiz kalması ve onu başka besinlerle tamamlaması gerektiğidir. Altı aylıktan itibaren uygun olan bu “ilk yoğurtlar” anne sütüne yahut mamaya rastgele bir ek besin eklemez.

14. Çeşitli destekli formüller gerekli mi?

Hayır. 12 aydan itibaren çocuklar inek sütü içebilir. Lakin, DSÖ’nün anne ve bebek istediği sürece 2 yıl yahut daha fazla emzirmeye devam edilmesini önerdiğini hatırlayalım.

Çeşitli bir diyet uygulayan sağlıklı çocuklar, muhtaçlık duydukları tüm besin hususlarını almak için öteki rastgele bir desteğe yahut özel diyete muhtaçlık duymazlar.

15. Tahıllar ne vakit tanıtılır?

Hububat 6 aydan sonra sunulabilir. Ne yazık ki çölyak hastalığından kaçınmak için glütene en uygun vaktin ne vakit olduğu bilinmiyor ve farklı bilimsel çalışmalar yapıldıkça teklifler yıllar içinde değişiyor.

Şu anda Avrupa Gastroenteroloji, Hepatoloji ve Beslenme Derneği (ESPGHAN) 4 ila 12 ay ortasında glüten verilmesini öneriyor ve bebeklerin ne kadar alması gerektiği bilinmese de başlangıçta büyük ölçülerden kaçınılmasını öneriyor.

Tahılların sunulma formunun yulaf lapası halinde olması kaide değildir; piyasadaki birden fazla yulaf lapası yüksek ölçüde şeker içerir. Ve elbette, emziren annenin yulaf lapası yapmak için süt sağması gerekmez. Ekmek, makarna, pirinç, yulaf ezmesi üzere birçok tahıl denenebilir.

16. Besin alerjisi olup olmadığını nasıl anlarım?

Bu, ebeveynlerin tamamlayıcı beslenme konusunda en sık sorulan sorulardan biridir. En sık alerjik tepkilere neden olan besinler süt ve yumurta olup, bunu balık, kuru yemiş ve kimi meyveler izlemektedir.

IgE’nin aracılık ettiği besin alerjilerinde, ciltte lekeler çoklukla kelam konusu gıdayı aldıktan sonra birkaç dakika (2 saatten az) içinde ortaya çıkar. En şiddetli olaylarda teneffüs semptomları (nefes darlığı, hırıltılı solunum) ve/veya sindirim semptomları (bulantı, kusma, karın ağrısı) da ortaya çıkabilir.

IgE aracılı olmayan alerjilerde (genellikle intolerans olarak isimlendirilir ), baskın semptomlar sindirim semptomlarıdır, ekseriyetle daha ince semptomlardır ve besinin alınmasından saatler sonra ortaya çıkar.

17. Bebeğim çok az su içiyor, endişelenmeli miyim?

Bebeklerimiz tamamlayıcı beslenmeye başladığında onlara su verme vakti gelmiştir. Lakin, kıymetli ölçüde süt almaya devam ettiklerini (ve püre yahut meyve üzere birçok besinin yüksek su içeriğine sahip olduğunu) unutmamalıyız.

Bu nedenle, başlangıçta su içmek istememeleri olağandır (emmeye devam edenler için anne sütü ana su kaynağı olmaya devam eder). Yeniden de su sunmaya devam edin lakin asla zorlamayın.