Tarihi cami çalınan çinilerine 20 yıl sonra kavuşuyor

Merkez Sur ilçesi Ali Paşa Mahallesi’nde bulunan ve Osmanlı devrinde Diyarbakır Valisi olan Hadım Ali Paşa tarafından 1534-1537’de yaptırılan cami, tarihi geçmişi ve mimari yapısıyla kentin simge yapıtları ortasında yer alıyor. 

Tarihi cami, 6 Şubat 2023’te meydana gelen zelzelelerde hasar gördü. Kültür ve Turizm Bakanlığı Vakıflar Genel Müdürlüğü mülkiyeti ve müdafaasındaki mescitte başlatılan onarım, bilim heyeti nezaretinde yürütülüyor. 

Restorasyon sürerken, 2004’te caminin iç duvarlarından sökülerek çalınan ve İstanbul’da ele geçirilen 136 çini de Diyarbakır’a getirildi. 

Çiniler, yapılan konservasyon çalışmasının akabinde onarım çalışmalarıyla eş vakitli olarak mescitte ilişkin oldukları özgün yerlerine yerleştirilecek. Bu yılın sonunda tamamlanması planlanan çalışmalarla ecdat yadigarı cami tekrar ibadete açılacak. 

“Bir hazineyi tekrar kazanma manasına geliyor” 

Diyarbakır Vakıflar Bölge Müdürü Hakan Demir, Osmanlı periyodunun özgün örneklerinden biri olan caminin tıpkı vakitte bir Mimar Sinan yapıtı olarak bilindiğini söyledi. 

Caminin Kahramanmaraş merkezli zelzelelerde hasar gördüğünü tabir eden Demir, hasarı gidermek ve yapıyı özgün ögeleriyle tekrar buluşturmak için başlattıkları çalışmanın sürdüğünü belirtti. 

Restorasyonun çeşitli üniversitelerden konusunda uzman şahıslardan oluşan bilim heyeti nezaretinde sürdüğünü lisana getiren Demir, çalışmayı bu yılın sonunda tamamlamayı hedeflediklerini aktardı.

 Tarihi caminin iç duvarlarında yer alan çinilerden 136’sının 2004 yılında çalındığını, kimilerine da ziyan verildiğini belirten Demir, “İstanbul’da ele geçirilen 136 çini, Bakanlığımızın ve Genel Müdürlüğümüzün titiz çalışmaları sonucunda mescidimize geri getirildi. Uzman gruplarımızca çinilerin konservasyonu yapılıyor.

Çiniler, bu süreçlerin sonunda da özgün yerlerine yerleştirilecek. Çalınan çinilerin geri getirilmesi kolay bir tamamlama olarak görülmemeli. Bu birebir vakitte tarihi ve kültürel bir bütünlüğün yine inşası ve klasik bir hazineyi tekrar kazanma manasına geliyor” dedi. 

“Deprem riskine karşı statik güçlendirme yaptık” 

Demir, bu çalışmalarla geçmişin izlerinin günümüze taşınarak gelecekle sağlam bir köprü kurulduğunu tabir etti. 

Camide ve çinilerde yürütülen çalışmaların büyük bir titizlikle yapıldığını vurgulayan Demir, “Yapıdaki tüm niteliksiz eklentiler kaldırılarak, muhtemel zelzele riskine karşı statik güçlendirmelerimizi yaptık. Üzerindeki boya katmanlarıyla neredeyse algılanması imkansız hale gelen mihrap kısmı açığa çıkartıldı. Devrin nadide örnekleri olan kepenkler ve revzenler (vitray sanatı) onarılarak hasarları giderildi” diye konuştu. 

Demir, tarihi mescitte yürütülen onarımın, bugüne kadar yapıtta yapılan en kapsamlı çalışma olma özelliği taşıdığına işaret ederek, çalışmaları ecdat yadigarı yapıtları tüm ihtişamı ve sağlamlığıyla geleceğe taşıma gayesiyle yürüttüklerini bildirdi. 

Tarihi yapının etrafında da etraf düzenlemesi yapıldığını anlatan Demir, kentin kıymetlerine sahip çıkarak çinilerin ilişkin olduğu yere geri gelmesine ve yapının restore edilmesine sağladıkları dayanak ve katkı için Kültür ve Turizm Bakanlığı, Vakıflar Genel Müdürlüğü ve emeği geçen herkese teşekkür etti.