Tıbbi cihaz ve malzeme sektörü krizde: ‘Sektör korkunç durumda, birçok ameliyat yapılamıyor, tedarik zinciri kırıldı’

“Çocuğumun kolu kırıldı, ameliyatla platin takılması gerektiğini lakin hastanede platin bulunmadığını söylediler. Bugün 13. gün, hala ameliyata alınamadı. Üç farklı devlet hastanesine gittik ve hepsi tıpkı yanıtı verdi: Platin yok.”

Adana’da yaşayan Nilüfer Aslan, kolu kırılan ve platin takılması gereken çocuğunun iki haftadır ameliyat olmayı beklediğini zira hastanelerde platin bulunmadığını söylüyor.

Gittiği her hastaneden birebir yanıtı aldığını anlatan Nilüfer Aslan, tıbbi aygıt ve gereç firmalarıyla görüşerek oğlu için gerekli platini kendisinin temin etmeye çalıştığını lakin başaramadığını anlatıyor.

Türkiye‘de hastanelere tıbbi aygıt ve materyal tedarikinde yaşanan kriz sebebiyle, birtakım kentlerde sıhhat hizmetinde aksamalar yaşandığı bildiriliyor.

Tıbbi aygıt ve gereç bölümünde hizmet veren kimi şirketlerin, kamudan 18 aylık alacağı olduğu belirtiliyor.

Yaklaşık iki hafta evvel ortopedi, omurga cerrahisi ve beyin cerrahisi alanındaki şirketler; kamudan alacaklarını tahsil edemedikleri gerekçesiyle hastanelere tıbbi gereç tedarikini kestiklerini açıkladı.

‘Sektör şu anda müthiş bir durumda’

Tüm Tıbbi Aygıt Üretici ve Tedarikçi Dernekleri Federasyonu (TÜMDEF) Genel Koordinatörü Yekta Yegen, “Firmaların tamamı bankalara kredi borçlu ancak kamudan parasını alamadığı için ödeyemiyor. Meskenini satan, otomobilini satan… Kesim şu anda fecî bir durumda” diyor.

Tıbbi gereç şirketlerinin hastanelere tedariki kestiklerini açıklamasının akabinde Sıhhat Bakanı Fahrettin Koca, bölümdeki birkaç dernekle 8 Aralık‘ta toplantı gerçekleştirerek, sorunun tahlili için adım atacaklarını açıkladı.

Bakan Koca ile toplantı yapan Ortopedi ve Omurga Cerrahisi Tıbbi Materyal İmalatçıları, İthalatçıları ve İhracatçıları Derneği (ORDER) Lideri Adem Uyanık, o görüşmeyi şöyle anlatıyor:

“Sağlık Bakan toplantıda, “Sizin dertlerinizi biliyoruz, her şeyin farkındayız, buna istinaden 3 milyar TL ödeme yapacağız. Bunun 1 milyar lirasını DMO üzerinden, geri kalanını da kamu hastaneleri üzerinden yapacağız” dedi ve bu paranın ödenme talimatını Cuma günü prestijiyle gönderdi.”

Fakat bu ödeme buyruğu, bölümde yeni bir krize daha sebep oldu.

Çok sayıda tıbbi aygıt ve materyal şirketi, Bakanlık tarafından çıkarılan ödeme buyruğunda birtakım şirketlerin vergi numaraları belirtilerek yöntemsiz bir biçimde yer aldığı argümanıyla savcılıklarda hata duyurusunda bulundu ve yürütmenin durdurulması talebiyle dilekçe sundu.

BBC Türkçe‘ye konuşan Denizhan Medikal’in sahibi Yücel Denizhan, yaşananları şöyle anlatıyor:

“Bakan ile görüşmeye katılan aşikâr derneklere bağlı ortopedi, beyin cerrahi ve kimi büyük küresel firmalara özel olarak yöntemsiz bir formda 920 milyon TL civarında ödeme buyruğu çıkartıldı.

“Tarihte birinci kez, Bakanlık’tan çıkan bir resmi ödeme buyruğuna şirketlerin vergi numaraları yazılarak, ‘Şu firmalara, bu kadar para gönderin’ diye dalda kaos oluşturacak bir ödeme buyruğu çıkardılar.

“O dokümanda aslında hiç para almaması gereken küresel firmaların da vergi numaraları yer alıyordu. Yani bu ortada hiç hak etmeyen lakin ikili alakaları sağlam olan firmalara da ödeme çıkarttılar.”

BBC Türkçe’nin incelediği resmi dokümanlarda, ödeme yapılacak şirketlerin vergi numaralarının belirtildiği görülüyor.

Mevzuyla ilgili ulaştığımız Sıhhat Bakanlığı ise rastgele bir değerlendirmede bulunmadı.

‘Sağlık Bakanlığı geri adım attı’

Daldaki ödeme krizinin büyümesiyle birinci evvel TÜMDEF Genel Lideri Kemal Yaz, yapılan yeni görüşmeler sonucu 920 Milyon TL ödemenin 600 Milyon TL’sinin Tek Nizam Muhasebe Sistemi (TDMS) üzerinden “sıralı olarak tüm bölüm şirketlerine ödeneceğini” duyurdu.

BBC Türkçe’nin konuştuğu bölüm kaynakları, bu kararda savcılıklara ve vilayet sıhhat müdürlüklerine yapılan itiraz müracaatlarının tesirli olduğunu ve Sıhhat Bakanlığı’nın yöntemsiz ödeme talimatını kabul ederek “geri adım attığını” savunuyor.

Akabinde dal temsilcileri 21 Aralık Salı günü Sıhhat Bakanı Fahrettin Koca görüştü ve toplantı sırasında Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanı Vedat Alım ve Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati’ye konferans yoluyla uzaktan bağlandı.

TÜMDEF tarafından yapılan açıklamaya nazaran, “oldukça olumlu geçen” görüşme sonucunda üç bakan da tıbbi aygıt ve materyal bölümüne yapılacak ödemeyle ilgili taahhüt verdi:

“Aralık ayı içerisinde ödenek tahsisi ve birikmiş alacakların kesime ödenmesi konusunda ödemelerin yapılacağını açıklıkla söz etmişlerdir.”

Açıklamaya nazaran, dal alacakları 27 Aralık itibariyle ödenmeye başlanacak ve ödeme vadeleri 90 güne indirilecek.

Ayrıyeten ilgili bakanlıklar ve bölüm temsilcilerinden oluşan bir komite kurulmasına karar verildi.

Türk Tabipleri Birliği Merkez Kurulu Üyesi Ali İhsan Ökten, firmaların hastanelere yalnızca acil ameliyatlar için gerekli olan materyalleri verebildiğini, bu sebeple hastanelerde birçok ameliyatın yapılamadığını söylüyor.

Ortopedi ameliyatlarının yanı sıra kalp ameliyatlarında da aksamalar olduğunu belirten Ökten, kalp stentleri üzere yurt dışından gelen tıbbi materyallerin tedarikinde sorun yaşandığını lisana getiriyor.

13 gündür çocuğunu tıbbi materyal eksikliği sebebiyle çocuğunu devlet hastanelerinde ameliyat ettiremeyen Nilüfer Aslan ise “Eğer bu mühlet içerisinde çocuğumun kolunda önemli bir hasar oluşursa, bunun sorumlusu kim olacak?” diye soruyor:

“Bu süreçte üç farklı hastaneye gittim ancak hepsinde sonuç birebirdi. Bir an evvel ameliyat olması gerektiğini fakat hastanede platin olmadığı için ameliyatı yapamayacaklarını söylediler.

“Eğer bu müddet daha fazla uzarsa çocuğumun kolu yanlış kaynayacak. Bu durumda yapılacak tek şeyin, yanlış kaynayan kolu tekrar kırıp platin takmak olduğunu söylediler.”

‘Bu adil değil zira her ay devlete sıhhat sigortası ödüyoruz’

Nafakayla geçinen bir yalnız anne olduğunu söyleyen Nilüfer Aslan, tek bahtının çocuğunu özel hastanede ameliyat ettirmek olduğunu söylüyor:

“Hastaneler hiçbir şey yapamayacaklarını, yalnızca medikalcilerle muahedeye varılır ve gereç gelirse ameliyata alabileceklerini söyledi. En son devletin sunamadığı sıhhat hakkımı, özel hastanelerde arayacağım.

“Ya kredi çekeceğim ya birilerinden para dileneceğim. Lakin bu adil değil zira biz her ay devlete sıhhat sigortası ödüyoruz.”

Ökten ise parasını alamayan şirketlerin ya yeni ihaleye girmediğini ya da hastaneyle yapılan eski ihaleleri iptal ettiğini anlatıyor:

“Bugün çalıştığım hastanede yanıma birtakım firma yetkilileri geldi. Eski ihaleleri iptal ettiklerini ve bu kurallar altında daha fazla gereç veremeyeceklerini ilettiler.”

‘Bu yöntemsiz ödeme datalarının bize sızdırılacağını düşünmediler’

TÜMDEF, Sıhhat Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığınca Vilayet Sıhhat Müdürlüklerine gönderilen yazı ekinde yer alan listede gönderilen ödenekler içerisinde 920 milyon TL ödeneğin “sadece belirlenmiş kesim tedarikçileri ve ilgili firmalara ödenecek şekilde” planlandığını açıkladı.

Federasyonun bahisle ilgili açıklamasında, “Kesinlikle hukuka uygun olmayan bir halde, muhakkak bir tedarik kümesini ayırarak özel ödenek tahsis edilmesi kamu tertibini bozucu ve kesimi ayrıştırıcı bir tasarruf olmuştur” tabirlerine yer verildi.

BBC Türkçe’ye konuşan Denizhan, “Bu ödeme bilgilerinin bize sızdırılacağını düşünmediler. Ülkesini seven ve vicdanen rahatsız olan kimi hastane saymanlarımız, bu evrakları gece yarısı bize sızdırdı” diyor.

Denizhan, muhakkak şirketlere ayrılan bu ödemelerin bir an evvel durdurulması, yöntemsiz süreç yapılmaması ve ödemelerin tıbbi aygıt kesimindeki herkese eşit oranda ödemelerin yapılması gerektiğiyle ilgili Türkiye’nin her vilayetinde il sıhhat müdürlüklerine dilekçe verildiğini söylüyor.

Bu teşebbüs sonrasında vilayet sıhhat müdürlükleri ve hastane saymanlıklarının, firmalara adapsız ödemeyi durdurduğunu söyleyen Denizhan, yeniden de mevzuatta öngörülen yordam ve asıllar dışında bir ödeme yapılması halinde tüm yasal haklarını kullanacaklarını söz ediyor.

‘Sektör tahlil bekliyor’

TÜMDEF Genel Koordinatörü Yegen Yegen ise “Bütün kesim, bir tahlil üretilmesini bekliyor” diyor:

“Olaya bir bakıldı ki, firmaların vergi numaralarına nazaran ödeme buyruğu verilmiş. Bunlar doğal gizli bilinmeyen kalmıyor. Sonuçta bütün bir tıbbi aygıt dalının alacağı var ve bu öncelikli firmaların neye nazaran seçildiği bilinmiyor.”

Pekala, tıbbi aygıt ve gereç dalı nasıl bir krizin içerisinde?

Türkiye, tıbbi aygıt ve gereç sanayisinde büyük oranda yurt dışına bağımlı bir ülke.

Döviz kurundaki artış, yalnızca tıbbi ilaç ve materyal ithalatçısı şirketleri değil, hammaddesi yurtdışına bağlı eserlerin Türkiye’deki üretici şirketlerini de olumsuz etkiliyor.

Yegen, evvelce tıbbi aygıt ve gereç üreticilerin evvelce bir eserin hammaddesini 3 liraya alıyorsa, artık 10 liraya aldığını söyleyerek, “İnsanlar artık yurtdışından eser getiremiyorlar. Bir de üzerine 18-20 ay birikmiş paralarını alamayınca, çığlık çığlığa…Tedarik zinciri mecburen etkileniyor” diyor.

‘Tek taraflı fiyat tespiti, bölümü tıkama noktasına getirdi’

Öte yandan, şirketlerin kamuya sattığı tıbbi materyallerin fiyatlarını belirleyen Sıhhat Uygulamaları Bildirisi’ndeki (SUT) fiyatlar, 2011 yılından beri güncellenmedi.

ORDER Lideri Adem Uyanık, “Bu kadar döviz artışı ve maliyet artışına karşın, tıbbi materyallerin bedelleri 11 yıldır güncellenmedi. Tek taraflı fiyat tespiti, dalı tıkama noktasına getirdi” diyor.

TÜMDEF Genel Koordinatörü Yekta Yegen ise “SUT bildiriminde 3 lira lakin piyasadaki fiyatı 13 lira olmuş. Şirket ithal bir eseri 7-8 liradan getiriyor, nasıl 3 liradan satmasını beklersiniz?” diye soruyor.

Yegen, bütün paydaş bakanlıkların yan yana gelerek SUT bildirisindeki fiyatların günümüze uygun olarak güncellenmesi gerektiğini söylüyor.

Uyanık ise SGK’nın fiyat tespit komitesinde ithalatçı ve üreticilerin de temsilci bulundurması gerektiğini söz ediyor:

“3 milyar TL ödenek ayrılması süreksiz bir tahlildi. Sayın Bakan, kamu hastanelerinden alacaklarımızın önümüzdeki 5 ay içerisinde yapılandırılacağını söyledi. 25’inde bir takvime bağlanır diye umut ediyoruz zira artık bu işin sürdürülebilir bir yanı kalmadı, tedarik zinciri kırıldı.

21 Aralık’ta dal temsilcileri ve üç bakanın katıldığı toplantıda, SUT fiyatlarının da güncelleneceği kararının alındığı belirtiliyor.