Mert İnan – Osmanlı Devleti’nin son devrinde tıp alanında yaptığı büyük çalışmalarla tanınan ve Cumhuriyet’in ilanından sonra iki sefer Bilecik Mebusu olarak Meclis’e giren Dr. Besim Ömer Akalın’a ilişkin “Sıhhıye-i Askeriye ve Umumiyede Tayyarelerden Edilecek İstifade” isimli eser, bir asır sonra Sıhhat Bilimleri Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Cevdet Erdöl tarafından günümüz Türkçesi ile tekrar yayımlandı. Sıhhat ve havacılık tarihine ışık tutan birinci eser özelliğini taşıyan kitapta, Osmanlı periyodunda hayata geçirilmesi planlanan lakin savaş ve ekonomik şartlar nedeniyle bir türlü gerçekleştirilemeyen havadan hasta nakline ait proje ve bilgiler yer alıyor. Fransızların Birinci Dünya Savaşı sırasında Deyrezor ve Halep’teki yaralıları Şam’a naklettikleri sıhhıye uçaklarının fotoğraf ve ayrıntılarının bulunduğu kitapta ayrıyeten Besim Ömer’in Osmanlı sıhhat sistemi için düşündüğü havadan hasta nakli projesine ait fikirleri de yer alıyor.
Titanik’e binememişti
Londra’da 1907’de gerçekleşen 8. Memleketler arası Kızılhaç kongresinde Osmanlı Devleti temsilcisi olarak Kızılay’ın bugünkü ambleminin benimsenmesini kabul ettiren, 1912’de ise Washington’da gerçekleşecek konferansa Osmanlı Devleti’ni temsilen katılmak üzere Southampton limanındaki Titanik gemisine hakikat yola çıkan, fakat hava muhalefeti nedeniyle bu gemiye binemeyen tek Türk olan Dr. Akalın’a ilişkin yapıtı tekrar okurlarla buluşturan Prof. Dr. Erdöl, çalışmayı Milliyet’e anlattı. Prof. Dr. Erdöl, “Eser, bir asır evvel Besim Ömer Beyefendi tarafından kaleme alınsa da vakit içerisinde unutulup gitmiş. Fransızların Birinci Dünya Savaşı sırasında Suriye’de havadan hasta ve yaralı taşıdıklarını görünce bundan çok etkilenen Besim Ömer Bey havadan hasta nakli projesinin kesinlikle Osmanlı Devleti’nde de hayata geçirilmesi için teşebbüslere başlıyor. Ancak bir türlü sonuç alınamayınca Cumhuriyet’in ilanından çabucak sonra 1924’de bu yapıtı kaleme alıyor. Bir uçuş doktoru olarak Besim Ömer’in envanterini tararken 100 sayfalık kısa eser dikkatimi çekti. Yapıtın çabucak günümüz Türkçesi ile genç jenerasyonlara aktarılması gerektiğine inanarak kolları sıvadım. Tıbbiyeli Ömer Besim bundan 100 yıl evvel havadan hasta naklinin değerini görmüş bir Türk tabibi. Tarihe iz düşmek ismine arşivin tozlu raflarındaki kitabı günümüz Türkçesine kazandırmış olduk. Ömer Besim’in hayaline lakin 100 yıl sonra ulaştığımızı da söylemek isterim” diye konuştu.
‘Sıhhiye uçaklarından yararlanılmalı’
Besim Ömer’in o devirde ortaya koyduğu vizyonun kıymetinde de değinen Prof. Dr. Cevdet Erdöl, “Besim Ömer Beyefendi, kitabında barış ve savaş vakitlerinde yaralı ve hastaların naklindeki zorluğa dikkati çekerek, naklin süratli ve sarsıntısız olması üzerinde duruyor. Ona nazaran demir ve karayolu ağlarının bile son derece yetersiz olduğu bir devirde sıhhiye uçaklarından mümkün olduğu kadar yararlanılmasına dikkat çekiyor. Besim Ömer’in kaleme aldığı notlarda, uçakların yalnızca yaralı ve hasta değil, tıpkı vakitte tabip, hastabakıcı, alet, edevat ve ilaç da taşıma hizmeti vereceğinden bahsetmesi nasıl bir vizyonu olduğuna ışık tutuyor” dedi.
