Topraktaki ‘kara delikler’ ürkütüyor

BAŞKAN YILMAZ Ankara – Devlet Su İşleri (DSİ) Genel Müdürlüğü’nun TBMM İklim Araştırma Komsiyonu’na sunduğu yer altı sularının kullanımına ait hazırladığı rapora nazaran, Türkiye’de yaklaşık 75 bini Konya Havzası’nda bulunmak üzere 100 binin üzerinde kaçak kuyu bulunuyor. Bugün prestijiyle yalnızca 375 kuyuda on-line günlük izleme yapılabildiği, 3 bin 504 kuyunun ise su düzeyi ve kalitesinin denetim edilebildiği söz edilen raporda, bilinçsiz kullanımın devam etmesi halinde su gerilimi altındaki Türkiye’nin yer altı suları açısından da muhtaç pozisyonuna geleceği tabir edildi.

Kuyulara sıkı takip

Türkiye’de 18 milyar metreküp yer altı su rezervi bulunduğu belirtilen raporda, 17 milyar metreküp suyun kullanım tahsisinin yapıldığı, yereltı sularının yüzde 67 oranında sulamada, yüzde 24’nün içme ve yüzde 9’unun da sanayi gayeli kullanıldığı aktarıldı.

Yer altı sularını anlık, aylık ve mevsimlik ölçme ve izleme çalışmaları yürütüldüğü anlatılan raporda, toplamda 3 bin 594 kuyunun su düzeyi ve kalitesinin takip edildiği, 2021 yılı prestijiyle 375 kuyuda anlık on-line düzey ölçüm sistemi kurulduğu kaydedildi.

Raporda, su kuyularına ölçüm sistemi takılması çalışmalarının devam ettiği söz edilirken, Meriç-Ergene ile Konya havazalarında sanayi gayeli su kuyalarının tamamına izleme sistemi takıldığı belirtildi. Sulama ve içme sularında kullanılan kuyularda ise yüzde 30 oranında ölçüm sistemi takılı olduğu aktarılan raporda, 2022 yılına kadar tüm kuyuların izlemeye alınması için mühlet verildiği anımsatıldı.

Ülke genelinde sanayi hedefli 10 bin 425 kuyudan 9 bin 292’sine ölçüm sistemi takıldığı, sulama-içme kullanma gayeli 25 bin 344 kuyudan 6 bin 399’una ölçüm sistemi takıldığı bildirildi.

Obrukları tetikledi

Raporda, emniyetli, rezervi büsbütün dolmuş ve tahsise kapatılmış havzalar başta olmak üzere çok sayıda evraksız kuyu açıldığı tespiti yapılırken, “Bu nedenle yer altı suları kontrolü güçleşti, bu suların düzeyleri emniyetli sevininin altına düştü. Dinamik düzeyler düşerken, güç maliyetleri arttı. Karstik alanlarda obruk oluşumları tetiklendi, can ve mal emniyeti tehlikeye girdi” denildi.

Kaçak kuyu istatistiklerine de yer verilen raporda, “çeşitli proje hareket planları kapsamında, evraksız kuyu tespitine yönelik yapılan çalışmalara nazaran; ülkemizde yüz binin üzerinde (75 bine yakını Konya Kapalı Havzasında olmak üzere) evrakı olmayan (kaçak) yer altı kuyusu bulunduğu iddia edilmektedir” tabirleri kullanıldı. Raporda, kaçak kuyuların tespiti halinde, 2021 yılı prestijiyle 3 bin 482 liradan 17 bin 411 liraya kadar para cezası verildiği, havaza kapalı ise kuyunun kapatıldığı, açık ise yalnızca cezanın tahsil edilip belgelendirme yapıldığı kaydedildi.

‘Belgesi olmayan kuyular kapatılmalı’

Raporda, kaçak kuyuların belgelendirilmesi ve yeni kuyuların açılmasının önlemesi için de tahlil önerisi olarak şu kıymetlendirme yapıldı:

“Bütün evraksız kuyulara bir sefere mahsus kullanma dokümanı verilmesi tahlil olmakla birlikte, bunun kamuoyuda öğrenilmesi durumunda kapalı havzalardaki kaçak kuyu sayısında önemli bir artış meydana geleceği bedellendirilmektedir. Mevcut duruma nazaran tespit edilen evraksız kuyuların kapatılması gerekmektedir.”