Türk SİHA’ları dünyanın dilinde! Tarihin akışını değiştirdi

İngiliz The Guardian Bayraktar silahlı insansız hava araçlarının (SİHA) bölgedeki askeri dengeyi süratle değiştirdiğini yazdı. Telegraph gazetesinde yer alan haberde ise savaşın tabiatının değiştiğine dikkat çekiliyordu.

Financial Times Türkiye’nin yükselen bir drone gücü olarak SİHA konusunda ABD, İsrail ve Çin’e rakip olduğunu gündeme getirdi. Alman Die Welt Türkiye’nin SİHA teknolojisinde öncü ülkelerden biri haline geldiğine ve askeri muvaffakiyetler kazandığına yer verdi.

Fransız Liberation ise SİHA’ları Türkiye’nin gücünün ve bağımsızlığının sembolü olarak yansıttı. Rus basınında Kazakistan’ın Çin insansız hava araçlarından (İHA) vazgeçip Bayraktar TB2 satın alacağı haberleri yer aldı. ABD’den Forbes mecmuası Türk SİHA’larını “sihirli mermi”, Foreign Policy“uçan zırhlı hayvan” İspanyol El Pais ise “gökyüzünün yeni sahipleri” olarak tanımladı.

Türk SİHA’ları İsrail ve Yunanistan medyasında da sıkça yer buldu. Çok gündemin oluşmasında esasen tesirli olan, SİHA’ların üretim süreçlerinin dramatik hikayesi, harp tarihinde birincilere imza atması ve bölgedeki çatışmaların seyrinde belirleyici bir rol oynamasıdır. ​​​​​​​

ADETA BELİNİ KIRDI

Türk SİHA’larının dünyada süratle yükselen gündem hususu olmasında Bahar Kalkanı harekâtının hissesi büyük oldu. Böylelikle harp tarihi, tıpkı anda çok sayıda SİHA’nın kullanımıyla, Bahar Kalkanı harekâtında Suriye’de birinci sürü SİHA saldırısı ile tanıştı. Bu taarruzlarda Türk SİHA’ları Suriye’de kapalı hava alanının adeta kilidini kırdı ve sürü SİHA akınlarıyla harp meydanında günümüz savaş sistemlerine yeni bir operasyonel kabiliyet kazandırdı.

GELİŞİM SERÜVENİ

Türk SİHA’larının üretim serüveni 1990’lı yıllara dayanıyor. Lakin Türkiye’nin İHA konusunda yerli ve ulusal imkanlarını seferber etmesi 2008-2010 yılları ortasında yaşanan gelişmelerle kendisini gösteriyor. O periyotta, terörle çaba kapsamında ABD’den predatör ve reaper tipi İHA talep eden Türkiye istediği karşılığı bulamadı. ABD bu talebi ya erteledi ya da predatörlerin kullanımıyla ilgili kısıtlamalar içeren seçenekler sundu. Bunlar da Türkiye’nin terörle uğraşta gereksinimlerini gereğince karşılamamaktaydı. Misal bir süreç İsrail’le de yaşandı. İsrail’den alınan “Heron” tipi İHA’ların teslimi gecikmişti. Bunun yanında, ilerleyen süreçte bakıma gönderilen Heronların bakım süreçleri de bir epey uzun vakit almıştı. Tüm bu gelişmeler ve zorluklar Türkiye’nin yerli ve ulusal imkanlarla İHA/SİHA üretmek için seferber olmasında değerli birer rol oynadı.

RUS SAVUNMA SİSTEMLERİ YETERSİZ KALDI

Türk SİHA’larının dünyada süratle yükselen gündem unsuru olmasında Bahar Kalkanı harekâtının hissesi büyük oldu. Bu harekât, Esed rejimi tarafından yapılan taarruzda 34 Türk askerinin şehit edilmesinin akabinde, Türkiye’nin rejime karşı başlattığı bir askerî harekâttı. Harekât esnasında Rusya Suriye’de hava alanını açmayarak Türkiye’nin şartlarını zorlaştırmaktan yana tutum aldı. Lakin Türkiye mevcut şartlara karşın harekâtı gerçekleştirdi. Türkiye’nin başlattığı harekâtta kimsenin beklemediği gelişmeler meydana geldi. Türk SİHA’ları dünya harp tarihinde bir unsur imza attı. Böylelikle harp tarihi, birebir anda çok sayıda SİHA’nın kullanımıyla, Bahar Kalkanı harekâtında Suriye’de birinci sürü SİHA saldırısı ile tanıştı. Bu hücumlarda Türk SİHA’ları Suriye’de kapalı hava alanının adeta kilidini kırdı ve sürü SİHA taarruzlarıyla harp meydanında günümüz savaş sistemlerine yeni bir operasyonel kabiliyet kazandırdı. Ayrıyeten Türkiye bu taarruzlar ile Esed rejimine ağır darbe vurdu ve Rus savunma sistemlerinin SİHA’lar karşısında yetersiz kaldığı ortaya çıktı. Bu durum Libya’daki iç çatışmalarda da kendini gösterdi. Libya’da yasal Ulusal Mutabakat Hükümeti’nin (UMH) Türkiye’den savunma işbirliği muahedeleri kapsamında satın aldığı SİHA’lar için, karşı cenahtaki Rus savunma sistemleri sıradan birer amaç haline geldi. Libya’da SİHA’lar karşısında çaresiz kalan Rus üretimi Pantsirlerin dünya kamuoyunda çizdiği imaj Ruslar için bir tasa kaynağı haline geldi.

Türk SİHA’ları Suriye ve Libya’dan sonra Azerbaycan’ın Karabağ’ı Ermenistan işgalinden kurtarma operasyonlarında da uzunluk gösterdi. Azerbaycan Türkiye’den satın aldığı SİHA’ları harp meydanında aktif bir formda kullandı. SİHA’lar Azerbaycan ordusuna çatışma esnasında kıymetli fırsatlar sağladı. Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev Türk SİHA’larının Azerbaycan ordusunu güçlendirdiğini ve SİHA’ların Karabağ Zaferi’ne büyük katkı sağladığını belirtti. Türk SİHA’ları elbette bu gelişmelerin akabinde dünya basınında yalnızca medyanın gündeme getirdiği bir bahis olmakla sonlu kalmadı. İngiltere Savunma Bakanı Ben Wallace, Endonezya Genelkurmay Lideri Haydi Tjahjanto ve Ukrayna Savunma Bakanı Andriy Taran Türk SİHA’larının alanda meydana getirdiği etkiyi vurgulayan açıklamalar yaptı. Tüm bu gelişmelerle birlikte, Türk SİHA’larının namı Ortadoğu, Akdeniz ve Kafkasya’nın ötesine, Avrupa ve Orta Asya’ya kadar ulaştı.

GÜÇ DENGESİMNEE TESİRLERİ

Türk SİHA’larının Suriye, Libya ve Karabağ’da gösterdiği performans askerî alanda yeni sorgulamaları beraberinde getirdi. İnsansız sistemler olarak can kaybını önlemesi SİHA’ların en değerli avantajlarındandı. Ayrıyeten pek çok askerî sisteme nazaran ekonomiklerdi. Öbür taraftan İHA’lar istihbarat toplama konusunda değerli bir fonksiyona sahipti. SİHA’lar karşısında düşman ögelerin kolay maksat haline gelmesi harpte değerli bir ruhsal üstünlük sağlıyordu. Böylece Türkiye’ye kardeş ve dost olan ülkeler, SİHA akınlarında düşman amaçlarının vurulma imajlarıyla de ruhsal harp açısından değerli kazanımlar elde etmiş oldular. Türk SİHA’larının Ukrayna’da başka bölgelerdeki üzere itici bir güce dönüşüp dönüşmeyeceği Rus askerî uzmanlarının da gündeminde. Öteki taraftan Suudi Arabistan’ın Türkiye’den SİHA talep etmesi de Türk SİHA’ların bölgedeki dönüştürücü tesiri açısından yeni bir gündemi beraberinde getirebilir.

DİKKAT ÇEKEN KIYMETLENDİRME

SİHA ile ilgili dikkat çeken değerlendirmelerden birini de “Tarihin Sonu” tezini ortaya atan Amerikalı siyaset bilimci Francis Fukuyama yaptı. Fukuyama SİHA kullanımının Türkiye’nin bölgesel güç olarak yükselmesine katkı sağladığını ve güç istikrarında belirleyici bir tesir oluşturduğunu yazdı. Fukuyama’nın yazısında dikkat çeken öteki bir nokta ise SİHA teknolojisinin kara birliklerinin tabiatını değiştireceğini belirtmiş olmasıydı. Savaşlarda kara ordusu ve tanklar, savaşa girilen bölgeyi ele geçirmenin yanında, elde tutmanın da kıymetli bir unsuruydu. Bu kara orduları için gerekli tank, silah ve sistemlere sahip olmak ve bu sistemleri aktüel tutabilmek epeyce maliyetliydi. SİHA’lar tankları basitçe imha edebiliyor ve insansız bir savaş yürüterek savaşların maddi ve ruhsal maliyetini önemli ölçüde azaltıyordu. Bu durum harbin kurallarını değiştirecek gelişmelere işaret ediyordu.

Kolay kolay imha edilebilen maliyetli sistemlere olan gereksinim, elbette farklı fonksiyonları nedeniyle büsbütün ortadan kaybolmayacaktır; lakin gelişmeler bu sistemlere olan muhtaçlığın azalabileceğine işaret ediyor. Böylece harpte, savunma ve atak konseptinde, SİHA kullanımının yeni bir periyodu başlatmasının mümkün olduğu söylenebilir. Ayrıyeten bilhassa Zeytin Kısmı ve Barış Pınarı harekâtlarında kara ve hava sistemlerini entegre kullanma tecrübesi kazanan Türk ordusu, elde ettiği bu nadir deneyim ile dünya orduları içinde öne çıkan bir güç haline geldi.

Fukuyama “Tarihin Sonu” isimli tezinde, İslam’ın dünyada çok sayıda beşere hitap ettiğini, toplumsal tertibe de kıymetli tesirleri olduğunu, lakin büyük kitleleri sürükleyip tüm dünya için yeni bir sistem getirecek güçte olmadığını öne sürmüştü. Fukuyama’nın Türk SİHA’larına ait değerlendirmeleri ve “Tarihin Sonu” tezindeki İslam’a karşı yaklaşımı, Türkiye’nin bölgesel dönüştürücü rolüyle birlikte okununca ortaya farklı değerlendirmeler çıkar mı, bunu vakit gösterecek. Ama Türkiye’nin bölgede çatışmaları azaltan yahut sonlandıran askerî ve siyasi adımları, Türk SİHA’larının dönüştürücü tesirinin yanı sıra Türkiye’nin bölgesel barışa sunduğu katkılarla bir arada okunduğunda, yeni yorumların gelmesi beklenebilir. Tahminen de “Tarihin Sonu” tezi “Tarihin Dönüşü” değerlendirmelerine evrilebilir.

Sonuç olarak, Türk SİHA’ları alandaki belirleyici rolü ve harpte sunduğu yeni fırsatlarla, pek çok alanda dünya çapında isminden kelam ettiren bir hüviyet kazandı. SİHA’ların Türkiye’nin bölgede faal kullandığı bir siyaset aracı haline geldiği söylenebilir. Türkiye’nin SİHA siyasetinin, dünyada yakın devrin medyatik teknolojisi olan Rus Pantsir hava savunma sistemlerine karşı operasyonel başarısı ve alanda maksatların vurulma anını gösteren manzaralarla ruhsal bir tesir alanı oluşturduğu söylenebilir. Türk SİHA’larının, silah satışını inhisarında tutan global güçlere karşı ticari, düşman ordularına verdiği bildirilerle rakipsiz ve harp tarihine bıraktığı izler bakımından tartışmasız bir pozisyona yükseldiği görülebilir.