Türkiye Cumhuriyeti’nde Hilafet’in ve Saltanat’ın Lağvedilme Süreçlerinde Neler Yaşanmıştı?

Birinci Selim, daha doğrusu bilinen adıyla Yavuz Sultan Selim, bu makama ilk kez sahip olan Osmanlı Padişahı oldu. 

Bu tarihten itibaren de Halifelik makamını yok oluncaya kadar hep Osmanoğulları devam ettirdi. 

Bu makam aynı zamanda, İslam Alemini’nin liderliği anlamına geliyordu.

1922 yılına gelinceye kadar Osmanlı Padişahı aynı zamanda İslam dünyasının da Halifesi olarak görev yapmayı sürdürdü.

1918 yılında Osmanlı İmparatorluğu teslim olup Dünya Savaşı’ndan mağlubiyetle çıkınca Osmanlı Saltanatı da son dönemecine girmiş oldu.

Sultan Vahdettin bu dönemde Milli Mücadele’nin Padişah’a ve Halife’ye karşı girişilen dinsiz bir hareket olduğunu da iddia etti. Payitaht’ın bu tutumu Anadolu’da örgütlenmeye çalışan Kuvai Milliye’yi çok zor durumda bıraktı. 

Padişah’ın ve İstanbul’un karşı çıkmasına rağmen, Anadolu’da büyüyen direniş hareketi başarıya ulaştı ve Türkiye Büyük Millet Meclisi Orduları, 9 Eylül 1922’de İzmir’e girdi. 

Şimdi herkesin aklında aynı sordu vardı. 

Bundan sonra ne olacaktı?

Vahdettin’in bu talebi Ankara tarafından sert şekilde reddedildi.

Olağanüstü toplanan TBMM’de Saltanat’ın Kaldırılması görüşülmeye başlandı. Mustafa Kemal Paşa, müzakerelerin uzaması üzerine şu tarihi cümleleri söyledi. 

‘Hakimiyet ve saltanat hiç kimse tarafından hiç kimseye müzakereyle verilemez. Hakimiyet, saltanat kuvvetle, kudretle ve zorla alınır. Türk milleti bu mütecavizlerin hadlerini ihtar ederek, hakimiyet ve saltanatını isyan ederek kendi eline bilfiil almış bulunuyor. Burada içtima edenler meclis ve herkes meseleyi tabiî görürse, fikrimce muvafık olur. Aksi takdirde, yine hakikat usulü dairesinde ifade olunacaktır. Fakat ihtimal bazı kafalar kesilecektir’

Saltanat kaldırılmıştı ama Hilafet devam ediyordu. Vatan haini ilan edilen Vahdettin bir İngiliz zırhlısına binerek ülkeyi terk etti. Bunun üzerine TBMM, boşalan Halifelik makamı için Abdülmecid efendiyi Halifeliğe seçti. 

Abdülmecid Bey, aynı zamanda Osmanlı İmparatorluğu’nun ve İslam aleminin son Halifesi olarak tarihe geçecekti. 

Zira saltanatı kaldırılan halifeliğin de ömrü pek uzun sürmedi.

Saltanatın kaldırılmasıyla Halifelik makamı yalnızca dini konularda yetki sahibiydi. Gelin görün ki Halife demek aynı zamanda siyasi önder de demekti. 

Abdülmecit de dini bir önder gibi değil siyasi bir önder gibi davranmaya başladı.

Tıpkı padişahlar gibi hareket ediyordu. 29 Ekim 1923’te Cumhuriyet’in ilanı sonrası Halifeliğin durumu tekrar gözden geçirildi.

Abdülmecid Efendi bununla yetinmedi. Fatih Sultan Mehmet’in sarığını takarak Cuma günleri selamlığa çıkmaya başladı. Saltanat kaldırılmış ancak Halifelik kalkmamıştı.

Bunun üzerine 1 Mart 1924’te başlayan bütçe görüşmelerinin sonunda Halifeliğin tümüyle kaldırılmasına ve Osmanoğlu sülalesinin yurt dışına sürgüne gönderilmesine karar verildi. 

Böyle İslam Peygamberi’nin vefatından itibaren var olan bu yapı ortadan kalkmış oldu. 

Türkiye Cumhuriyeti ise ilerleyen yıllarda yapılan devrimlerin ardından yoluna laik bir ulus devlet olarak devam etti.