Türkiye’de artan işçi eylemleri ne anlama geliyor?

Nuran Aygül, fiyatlarının ve çalışma şartlarının güzelleştirilmesi talebiyle greve katıldığı için işten çıkarılan 257 Migros depo işçisindenbiriydi, 18 gün süren çabaları olumlu sonuçlandı. DW Türkçe’ye konuşan Aygül (24), “Hem işimize geri dönüğümüz için hem de taleplerimiz karşılandığı için çok mutluyum” diyor.

“Bu süreçte onurumuzu en çok zedeleyen şey, kendi iş yerimizden polis zoruyla çıkartılmak oldu” diyen Aygül, sırf fiyat artışı değil, haysiyetleri için de gayrete devam ettiklerine dikkat çekiyor. Kelamlarını “Bu ülkede hak talep etmek çok güç lakin tekrar de yılmadık” diye sürdüren Aygül, “Diğer emekçiler de vazgeçmesin, direnince kazanabileceklerini onlar da görecek” iletisini veriyor.

Migros emekçisi Nuran Aygül

Son periyotta Türkiye, uzun müddettir olmadığı kadar emekçi hareketlerine sahne oluyor. Emek Çalışmaları Topluluğu’nun datalarına nazaran 6 Ocak – 21 Şubat 2022 tarihleri ortasında Türkiye’nin çeşitli kentlerinde toplam 92 personel grevi kaydedildi, bunlardan ikisi kamuda, 90’ı ise özel bölümde yaşandı. Çalışma, tamamına yakını fiili olan grevlerin yüzde 67’sinin tümüyle personellerin inisiyatifiyle gerçekleştiğini ortaya koyuyor.

“Senede ortalama 97 fiili grev oluyordu, bu sayıya bir buçuk ayda ulaştık”

Toplumsal siyasetler ve emek hareketleri üzerine çalışmalar yürüten Dr. Alpkan Birelma, DW Türkçe’ye yaptığı değerlendirmede “Türkiye’de senede ortalama 97 fiili grev yaşanıyordu. Biz bu sayıya bir buçuk ayda ulaşmış durumdayız” diyerek son periyot personel hareketlerinin yoğunluğuna dikkat çekiyor.

Bunun bir tesadüf olmadığını, emekçiler ortasında bir müddettir hareketlilik yaşandığını aktaran Özyeğin Üniversitesi Öğretim Üyesi Birelma’ya nazaran hareketlerin bu devirde ivme kazanmasına sebep olan birtakım etkenler var: Artan enflasyon, minimum fiyat tartışmaları ve Trendyol, Migros üzere kazanım elde eden grevlerin yaydığı yürek.

Dr. Alpkan Birelma

“İşçiler günden güne değersizleştirildiklerini hissediyor”

DW Türkçe’ye konuşan Umut Sendikası Örgütlenme Koordinatörü Başaran Aksu, tabandaki huzursuzluğu metal çalışanları üzerinden örneklendiriyor. “2000’lerin başında metal personellerinin fiyatları ortalama dört minimum fiyata denk geliyordu, şimdiyse bir buçuk minimum fiyat civarında” diyen Aksu, emekçilerin hayat pahalılığı ve yaygınlaşan güvencesizlik karşısında yine bir deva arayışına girdiği görüşünde.

“Sosyal bağlarından koparılmış halde günde 18 saati bulan mesailerle çalışan, fiyatlarından öbür hiçbir aracı olmayan personeller, temel haklarından yoksun bırakıldıklarını ve günden güne değersizleştirildiklerini hissediyor” diyen Aksu, bu durumun çalışanlarda öfke birikmesine sebep olduğunu, isyanın bu birikimle yaygınlaştığını savunuyor.

Aksu, aksiyonlara katılan çalışanlar ortasında lise, ön lisans ve üniversite mezunu eğitimli gençlerin oranının yüksek olduğuna dikkat çekiyor. “Genç çalışanlar, kendilerini evvelki jenerasyonla kıyaslıyor, mülksüzlükle damgalandıklarını ve geleceklerinin sakatlandığını görüyor” diyen Aksu, “Kendiliğinden üzere görünen yansıların tamamında politik bir muhteva var” görüşünü savunuyor.

“Eskiden personelleri biz arardık, şimdiyse taleplerine yetişmeye çalışıyoruz”

Son devir yaşanan personel hareketlerinde Umut Sendikası, DGD-SEN, BİRTEK-SEN üzere bağımsız sendikalar ön plana çıkıyor. “İşçi, TÜRK-İŞ, HAK-İŞ ve DİSK üzere konfederal yapıların patronajın bir kesimi kılındığını acı deneyimlerle gördü” diyen Aksu, personellerin artık kendi bağımsız sendikalarını kurma eğiliminde olduğunu, UMUT-SEN’in de bir çeşit çatı misyonu görerek bu tıp faaliyetlere ön ayak olduğunu aktarıyor.

“Eskiden personelleri biz arar bulurduk, şimdiyse onların taleplerine yetişmeye çalışıyoruz” diyen Aksu, UMUT-SEN’i “bir sınıf çabası odağı” olarak tanımlarken, çalışma prensiplerini de şu sözlerle anlatıyor:

“Tamamen istekli bir grubuz, bürokrasimiz yok, aidat toplamıyoruz. Maddeyle tanımlanmış iş kolu sendikacılığını tanımıyoruz. Sigortalı, teminatsız, esnek, part-time ya da serbest… Direnme ve hak arama eğilimine sahip her çalışana koşuyoruz. Anında aksiyon aldığımız için sonuç elde etme olasılığımız da yüksek oluyor.”

Umut Sendikası Örgütlenme Koordinatörü Başaran Aksu

“İşçiyi gören vatandaş da faturalarını alıp sokağa çıktı”

Emekçi hareketlerini dikkat cazibeli kılan bir başka nokta da itirazların sokaktaki görünürlüğünü artırması oldu. Zira Türkiye’de protestolar uzun müddettir sokağa rahatlıkla taşınamıyordu. “İktidar bu aksiyonlara müdahale etmeyi göze alamadı, birkaç kez yeltense de zıt tepti” diyen Dr. Alpkan Birelma, “İşçi hareketleri, sokağa çıkmaya dair yaratılan dehşet iklimini kırdı. Emekçiyi gören vatandaş da faturalarını alıp sokağa çıktı” sözlerini kullanıyor.

Öte yandan Başaran Aksu, personellerin ülkedeki politik atmosferi ölçüp tartarak durum aldığı görüşünde. “AKP iktidarının ve Erdoğan’ın artık eski kudretinde olmadığını tüm personel etrafları görüyor” diye düşünen Aksu, “İktidarın zayıfladığını gören alt sınıflar kartlarını açıyor ve ortak talepleri etrafında mobilize oluyor, şu an yaşananlara bir sebep de bu farkındalık” görüşünü savunuyor.

“Önümüzdeki aylar daha hareketli geçecek”

Pekala, personel hareketlerinin artma ihtimali var mı? Son bir buçuk ayda yaşanan 90 özel bölüm grevine en az 15 bin emekçinin katıldığını, grevlerden 32’sinin kazanımla sonuçlandığını aktaran Dr. Alpkan Birelma, “Bu kazanımlar cüret yayıyor, enflasyonun tesirlerinin daha net hissedileceği önümüzdeki aylar daha hareketli geçecek” diyor.

Başaran Aksu ise çiftçilerin ve esnafın da bu dalgaya eklenebileceği ön görüsünü taşıyor. “Mart ayında çiftçilik faaliyetleri başlayacak. Yakıt, gübre fiyatları çok yüksek, çiftçiler ortasında önemli bir huzursuzluk var” diyen Aksu, esnafın yüksek faturalar karşısındaki çaresizliğinin bir hareketliliğe dönüşebileceği görüşünde.

Fatima Çelik

© Deutsche Welle Türkçe