Türkiye’de şekerde kriz, yüzde 25 zam getirdi

Kamuya ilişkin Türkiye Şeker Fabrikaları AŞ (Türkşeker), şekere yüzde 25 artırım yaptı. Artırım sonrasında kristal şekerin KDV dahil kilogram fiyatı 5 lira 30 kuruş olurken, 50 kilogramlık çuval fiyatı 265 lirayı geçti.

Son devirde marketlerin uygun fiyatlı şeker tedarik etmede zorlandığı savları gündeme gelmiş, Türkşeker ise şekerde arz sorununun olmadığını, piyasada kimi firmaların fiyatları yükseltmelerinden ötürü bu türlü bir ortam oluştuğunu açıklamıştı. Pekala fiyat artışı neden kaynaklandı?

Fiyat baskısı

DW Türkçe’ye konuşan tarım muharriri Ali Ekber Yıldırım’a nazaran zamüretim düşüncesinden değil fiyat baskısından kaynaklanıyor. Türkşeker’in iki yıldır şeker fiyatlarını baskı altında tuttuğuna işaret eden Yıldırım, “Özel kesim şekerin çuvalını 305 liraya satarken Türkşeker yani kamu fabrikalarında bu 210 liraydı. Doğal olarak herkes Türkşeker’den şeker almak istiyor. Zira orası daha ucuz. Oraya bir talep patlaması oldu. Bu sefer de bu talep karşılanamadı. Raflar boş kaldı. Bu baskıyla yani piyasada hem zincir marketlerin hem tüketicilerin şeker bulamıyoruz baskısı olunca dün akşam Türkşeker bir kararla yüzde 25 oranında bir artırım yaptı” diyor.

Türkşeker’e ilişkin 25 fabrikadan 10’u 2018 yılında yapılan özelleştirme ihaleleri ile özel kesime devredilmişti. Şu anda Türkiye’de toplam 33 şeker fabrikası pancar işleyerek şeker üretiyor. Bu fabrikaların 15’i kamuya, 12’si özel dala, 6’sı ise kooperatiflere ilişkin.

Özelleştirmeler sonrası Varlık Fonu bünyesine geçen Türkşeker ise geçen hafta Tarım ve Orman Bakanlığı’na bağlandı. Ve oluşturulan idare surasıyla şeker fiyatları tekrar belirlendi.

Ali Ekber Çiçek’e nazaran, artırımın nedeni fiyat baskısı

“Sorunların temelinde üç neden yatıyor”

Lakin yapılan artırım ile kamunun, özel bölüm ve kooperatif fabrikalarıyla olanfiyatfarkı ortadan kalkmadı. Bu nedenle yüzde 15-16’lık bir artırım daha beklendiğine işaret eden Yıldırım, “Ama dediğim üzere enflasyonu artırmasın diye şimdilik yüzde 25’te kalındı. Lakin bu artırımın devam edeceğini düşünüyorum” diye konuşuyor.

Türkiye’de şeker fabrikalarının özelleştirilmesinden sonra piyasada ikili bir yapı oluştu. Devletin tüketici daha uygun fiyattan şeker tüketsin diye üretimi sübvanse etme rolü ortadan kalkarken, kotalı üretim nedeniyle üretici istediği vakit istediği ölçüde üretim yapamıyor.

DW Türkçe’ye konuşan Ziraat Mühendisleri Odası Lideri Baki Remzi Suiçmez’e nazaran şekerde yaşanan problemlerin temelinde üç neden yatıyor. Suiçmez, bu nedenleri “kamu şeker fabrikalarının özelleştirilmesi, 2001 yılında çıkarılan Şeker Yasası ile şeker üreticilerine getirilen kota uygulamasının hala devam etmesi, nişasta bazlı şeker lobilerinin ülkemizdeki şeker piyasasına müdahalesi” diye sıralıyor.

Ali Ekber Yıldırım da “Şeker üretimi kamunun elinde olsaydı fiyattaki bu ikili yapı oluşmamış olacaktı. Devlet, ‘tüketici daha uygun fiyattan şeker tüketsin diye bunu sübvanse ederim’ diyecekti. Şu anda Toprak Mahsulleri Ofisi bunu buğdayda yapıyor. Un sanayicilerine buğday vererek ekmek fiyatlarını baskı altında tutuyor. Yani artmasını engelliyor” diyor.

Baki Remzi Suiçmez’e nazaran sorunun bir kesimi da kamu şeker fabrikalarının özelleştirilmesi

Öte yandan şeker pancarında kotalı üretim yapılabildiğini hatırlatan Yıldırım, “Dolayısıyla bu yapı içerisinde hem kota sistemini getirip hem özelleştirme olunca şeker piyasası büyük ölçüde olumsuz etkilendi ve bugün de bunun sakıncalarını görüyoruz” diye devam ediyor.

Azalan üretim yansıyacak

Fabrikalardaki şeker üretiminde şu anda bir ıstırap yaşanmadığını söz eden Yıldırım, lakin kuraklık nedeniyle şeker pancarı üretim iddiasının yüzde 15 azaldığını, bunun da Ocak ayı itibariyle fiyatlara yansıyacağını söz ediyor.

Azalan üretimin gelecek devirde daha yüksek fiyatlar olarak piyasaya yansıyacağına vurgu yapan Baki Remzi Suiçmez de şunları söylüyor: “Alım kotalarının kaldırılması, üreticinin üretebildiği eseri uygun fiyattan kamu şeker fabrikalarına satması, özelleştirme uygulamalarına son verilmesi, Türkşeker’in piyasayı düzenleme rolünü, misyonunu olağan bir formda sürdürmesi bu husustaki en sağlıklı tahlildir.”

Sulama maliyetlerinin artması ve gübre fiyatlarının yükselmesi nedeniyle de şeker üreticisi zorlanıyor. Çiftçinin üretimini sürdürülebilir kılmak için dayanak verilmezse daha yüksek artırımların gündeme gelebileceğine işaret eden Ali Ekber Yıldırım, “Yani çiftçi şeker pancarı ekerken kesinlikle gübre dayanağı sağlanmalı, mazot takviyesi sağlanmalı. Yoksa biz şu anda hani 2 yıldır baskı altında tutulan fiyat nedeniyle bir artırım yapıldı fakat o vakit üretim kaynaklı olarak daha yüksek artırımlar yapılmak zorunda kalınabilir” diye konuşuyor.

Pelin Ünker

© Deutsche Welle Türkçe