Türkiye’de yoksullaşma: Asgari ücret eriyor, hak kayıpları artıyor

Türk-İş’in Ocak ayı Açlık ve Yoksulluk Sonu Araştırması’na nazaran dört kişilik bir ailenin açlık hududu 4 bin 249 lira, yoksulluk hududu ise 13 bin 843 liraya çıktı.

Buna nazaran açlık hududu ile artırımlı taban fiyat ortasında yalnızca 3 lira 40 kuruşluk fark kaldı. Bu yıl için net minimum fiyat 4 bin 253 lira 40 kuruş olarak belirlenmişti. Aralık 2021’de açlık hududu 4 bin 13, yoksulluk hududu ise 13 bin 72 liraydı.

DW Türkçe’ye konuşan çalışma iktisadı uzmanı Özgür Müftüoğlu, “2021 yılının ikinci yarısından sonra Türkiye’de zati üstün kırgın olan iktisat yeterlice süratli bir biçimde çöküşe yanlışsız gitti. Yıl sonunda minimum fiyata hükümet âlâ sayılacak bir artırım yaptı. Kendi sözleriyle yüzde 50’ye yakın bir artırım yaptı. Lakin enflasyon o kadar süratli arttı ki neredeyse bir aylık bir mühlet içerisinde buradaki artış neredeyse eridi” diyor.

Çalışma iktisadı uzmanı Özgür Müftüoğlu

Açlık sonunun altına düşecek

Fiyat artışları önümüzdeki ay da devam ederse minimum fiyat açlık hududunun altına düşecek. AA Finans Enflasyon Beklenti Anketi’ne katılan ekonomistler, Ocak ayında yıllık enflasyonun yüzde 48,42’ye yükselmesini bekliyor. Reuters’in anketinde ise Ocak ayı için yıllık enflasyon varsayımı yüzde 46.

Türk-İş’in hesaplamasına nazaran Ocak ayında 13 bin 843 liraya çıkan yoksulluk hududu ise taban fiyatın üç katını geçiyor.

Özgür Müftüoğlu, Türk-İş’in bekar bir çalışanın ömür maliyetini de 5 bin 587 olarak hesapladığını söz ederek bunun da minimum fiyatın hayli üzerinde olduğuna işaret ediyor.

Dataların Türkiye’de yoksulluğun süratle arttığını gösterdiğini vurgulayan Müftüoğlu, derinleşen çalışan yoksulluğu karşısında yansıların de giderek büyüdüğüne dikkat çekiyor.

Ocak ayında Türkiye’nin en büyük online alışveriş sitelerinden biri olan Trendyol’da esnaf-kurye sistemiyle çalışanların yüzde 11’lik fiyat artırımını kabul etmeyerek İstanbul dahil birçok vilayette yaptığı aksiyon sonuç getirmiş, şirket idaresi çalışanların aylıklarına yüzde 38,8 artırım yapmayı kabul etmişti.

Kurye ve kargo çalışanlarından artırım talebi

Trendyol kuryelerinin akabinde aksiyonlar, kurye ve kargo bölümündeki öbür firmalara da sıçradı.

Hepsiburada’nın dağıtım ağı Hepsijet ve Scotty çalışanları da düşük fiyatlara karşı hareket başlattı. Scotty çalışanları, yüzde 22’lik artırımı kabul etmeyerek kontak kapattı. Yüzde 40 artırım isteyen emekçiler, dayanışma daveti yaptı.

Yemek Sepeti ve Banabi kuryeleri ise maaş konusunda patrondan karşılık alamadıklarını münasebet göstererek dün şirketin İstanbul’daki merkezinin önünde Tüm Taşıma Personelleri Sendikası (TÜMTİS) üyeleri ile birlikte hareket yaptı. Yüzde 32,7 artırım teklifini kabul etmeyen şirket çalışanları, İstanbul, Eskişehir ve İzmir’de kısa vadeli kontak kapattı. Aksiyonda yapılan açıklamada, “10 saniyede paket toplamamız bekleniyor. Pandemi sürecinde kimse çalışmazken biz çalıştık. Bu şirket bizim sayemizde büyüdü. Hakkımızın verilmesini bekliyoruz. Sefalet fiyatını kabul etmiyoruz” denildi.

Yurtiçi Kargo çalışanları da yüzde 17’lik artırıma ve kontrat fesihlerine karşı şirketi bugün İstanbul Pendik’teki Yurtiçi Kargo Müdürlüğü önünde buluşup harekete geçti. Şirket çalışanları minimum fiyatın altında kazandıklarını belirterek yüzde 40 artırım talep ettiklerini duyurdu.

Fabrikada direnen çalışanlara gözaltı

Özgür Müftüoğlu, kurye ve kargo dalı dışındaki alanlarda da önemli meseleler olduğunu vurguluyor. Müftüoğlu, “Çünkü bu süreçte hazırlanan toplu iş mukavelelerinde hem kamu çalışanları için yapılan hem de metal iş kolundaki mukavelelerde fiyatlar, taban fiyat düzeyine bile ulaşmayan, taban fiyat artış düzeyine bile ulaşmayan bir formda yükseltildi. Bu artışlar da tabi süratle erimeye başladı” diye konuşuyor.

Kocaeli Gebze Otomotiv Tedarik Sanayi İhtisas Organize Sanayi Bölgesi’nde bulunan ve plastik otomotiv modülleri üreten Farplas firmasında personeller, fiyatlarının ve çalışma şartlarının uygunlaştırılması için geçen hafta iş durdurma aksiyonu yapmış, aksiyonun akabinde 150’ye yakın emekçi işten atıldı.

Fabrikada kalan personeller, arkadaşlarının geri alınması için fabrikaya kapanarak aksiyon başlattı. Polis takımları fabrikaya girdi ve tüm personelleri gözaltına aldı. Personeller daha sonra hür bırakıldı. Birleşik Metal-İş Sendikası’ndan yapılan açıklamada “Sendikal hakları için direnen ve gözaltına alınan 200 arkadaşımız, tabirleri alındıktan sona özgür bırakıldılar. Şubemizde yapılan toplantı ile çabanın bundan sonra nasıl sürdürüleceği kararlaştırılıyor” denildi.

Finans Merkezi şantiyesinde hareket

Kurye ve kargo bölümünün yanı sıra İstanbul’da dün Ataşehir’deki Finans Merkezi Şantiyesi’nde çalışan inşaat çalışanları de fiyat, yemek ve barınma alanındaki hak kayıplarına karşı aksiyona geçti.

Şantiyedeki berbat çalışma şartlarına ait DİSK Dev Yapı-İş ve İnşaat-İş Sendikası tarafından kampanya başlatıldı.

DİSK Dev Yapı-İş Genel Lideri Özgür Karabulut

DW Türkçe’ye konuşan DİSK Dev Yapı-İş Genel Lideri Özgür Karabulut, çalışanların sigorta primlerinin gerçek fiyatları üzerinden değil minimum fiyat üzerinden yatırıldığını belirtiyor. Fiyatların geciktirildiğini, maaşların her ay en az 2 bin üç bin lira eksik yatırıldığını tabir eden Karabulut, “İşçi arkadaşlarımızın hem bugünü hem geleceği gasp ediliyor. Yemek problemleri var. Emekçi arkadaşlarımız, kurtlu, kalitesiz, besleyici kıymeti olmayan yemekleri, nefes almanın bile sıkıntı olduğu yemekhanelerde uzun yemek kuyruklarında bekleyerek yiyor” diyor.

Memleketlerinden gelip kamplarda yaşamak zorunda kalan emekçiler barınma sıkıntısına dikkat çekiyor. DW Türkçe’ye konuşan personeller, 15-20 metrelik odalarda 8-10 kişinin birlikte kaldığını, tahta kurularıyla yatmak zorunda kaldıklarını ve Covid-19’dan ötürü çok zorluk çektiklerini belirtiyorlar.

Finans merkezi projesi, Emlak Konut ve Varlık Fonu ile yürütülüyor.

Özgür Müftüoğlu’na nazaran artan enflasyon karşısında bir yandan fakirleşme artarken Türkiye’de personel aksiyonları artarak devam edecek.

İstanbul Ticaret Odası’na nazaran, İstanbul’da perakende fiyatlar Ocak’ta aylık yüzde 13,78, yıllık yüzde 50,91 arttı. Türkiye İstatistik Kurumu, ocak ayına ilişkin enflasyon verisini perşembe günü açıklayacak.

Pelin Ünker

© Deutsche Welle Türkçe