Türkiye’deki yatırım teşvik sistemi

Ekonomideki takviyeler, ülkedeki yatırımların artmasına, gelir düzeyinin yükselmesine ve istihdamın genişlemesine vesile oluyor.

Ekonomist Prof. Dr. Mahmut Demirbaş, ensonhaber’e Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin teşvik uygulamalarını anlattı.

Teşvik kapsamında Türkiye 6 bölgeye ayrılıyor

Demirbaş, husus ile ilgili değerlendirmesinde “Devlet, genel teşvik, bölgesel teşvik uygulaması ve öncelikli ve stratejik yatırımların teşvikinin sağlanmasını amaçlamış ve sınıflandırılmıştır. Teşvik kapsamında ülke 6 bölgeye ayrılarak tasnif edilmiştir. Teşvik kapsamındaki takviye ögeleri; KDV istisnası, gümrük vergisi muafiyeti, sigorta primi patron payı, yatırım yeri tahsisi, faiz ve kâr hissesi takviyesi, KDV iadesi ve yalnızca 6. Bölgede yapılacak yatırımlar için sigorta prim dayanağı (işçi fiyatının minimum fiyata isabet eden fiyatı kadar) ve gelir vergisi stopaj takviyesi formundadır.” bilgisini verdi.

Bölgesel teşvik uygulamasının kapsamı

Demirbaş’ın teşviklerle ilgili olarak KDV istisnası, gümrük vergisi muafiyeti, KDV iadesi ve gelir vergisi stopaj takviyeleri genel teşvik, bölgesel teşvik uygulaması ve öncelikli ve stratejik yatırımların tamamında kelam konusu olurken, sigorta primi patron payı, yatırım yeri tahsisi, faiz ve kâr hissesi dayanağı bölgesel teşvik uygulaması ve öncelikli ve stratejik yatırımların teşvikinde kullanıldığını hatırlatarak “Sigorta prim dayanağı de yeniden 6 bölgede yapılacak öncelikli ve stratejik yatırımların teşvikinde kelam mevzusudur.” dedi.

Öncelikli yatırımların kapsamı

Mahmut Demirbaş’ın anlatımlarından Türkiye’deki yatırım teşvik sisteminde yer alan takviyeler şöyle sıralanıyor:

AR-GE projeleri sonucunda elde edilen eserlerin üretilmesine yönelik yatırımlar, savunma alanındaki yatırımlar, test merkezleri, makul nitelikteki laboratuvar kompleksi yatırımları, rüzgâr tüneli vb. yatırımlar, muhakkak otomotiv ve motor yatırımları, madencilik ve maden arama yatırımları, eğitim yatırımları, güç verimliliğine yönelik yatırımlar, atık ısıdan geri kazanım yolu ile elektrik üretimi yatırımları, sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) ve yer altı doğalgaz depolama yatırımları, yerli kömüre dayalı termik santraller, nükleer güç santrali yatırımları, karbon elyaf yahut entegre kompozit materyal üretimine yönelik yatırımlar, yenilenebilir güç üretimine yönelik türbin ve jeneratör ile rüzgar gücü üretiminde kullanılan kanat imalatı yatırımlar, demiryolu nakliyeciliği, denizyolu nakliyatı, havayolu nakliyatı yatırımları, direkt soğutmalı slab döküm ve sıcak haddeleme formülü ile alüminyum yassı mamul üretimine yönelik entegre yatırımlar, lisanslı depoculuk yatırımları, minimum 5 milyon lira fiyatında 25 dekar ve üzeri yerli aksam ihtiva eden otomasyona dayalı sera yatırımları, taban 5 bin büyükbaş kapasiteli süt istikametli, minimum 10 bin büyükbaş kapasiteli et istikametli hayvancılık yatırımları, etraf lisansına tabi yatırımlar, taban 5 milyon lira fiyatında ve 100 kişi kapasiteli yaşlı- engelli bakım merkezleri, taban 500 milyon lira meblağında orta-yüksek teknolojili yatırımlar, öncelikli yatırımlar kapsamında kıymetlendirilmektedir.

Yüksek teknolojili eserlerin üretilmesine yönelik yatırımlar

İlaç, ofis, muhasebe ve bilgi süreç makineleri imalatı, radyo, televizyon, haberleşme teçhizatı ve aygıtları imalatı, tıbbi aletler, hassas ve optik aletler ile saat imalatı, hava ve uzay taşıtları imalatını kapsayan yatırımlar ise yüksek teknolojili eserlerin üretilmesine yönelik yatırımlar kapsamında kıymetlendirilmektedir. İhtisas hür bölgelerinde yazılım ve bilişim eserleri üretimi, AR-GE ve etraf yatırımları, minimum 50 milyon lira elektrik yahut hidrojen ile çalışan ulaşım araçları imalatı yatırımları, minimum 5 bin metrekare beyaz alan kaidesini sağlayan bilgi merkezi yatırımları yüksek teknoloji yatırımlarına örnek teşkil etmektedir.

Yatırım katkı oranları

Öncelikli yatırım bölgelerinde; vergi indirimi kapsamında yatırıma katkı oranı yüzde 40, sigorta prim patron payı takviyesi 7 yıl, faiz ve kâr hissesi dayanağı kapsamında lira iç kredi faiz oranında 5 puan, döviz ve dövize endeksli kredi oranında2 puan, azami meblağ 1,4 milyon TL olmak üzere, KDV istisnası, gümrük vergisi istisnası, yatırım tahsis yeri imkanı da mevcuttur. Bu bölgelerdeki imalat endüstrisine yönelik yatırımlar (organize sanayi bölgesi yahut sanayi bölgelerinde gerçekleştirilen ve taban 2 milyon lira fiyatındaki yatırımlar) olması halinde yatırıma katkı oranı her bölge için 15 puan ek edilmek suretiyle, vergi indirimi tüm bölgelerde yüzde 100 oranında, yatırıma katkı fiyatının yatırım devrinde kullanılabilecek oranında yüzde 100’e kadar çıkabilmektedir. Birebir kesim kapsamında yapmış oldukları bina-inşaat harcamalarında da KDV istisnasında 31 Aralık 2024 tarihine kadar yararlanabilmektedirler. 6 bölge kapsamında yer alan öncelikli yatırımlar içinde sigorta prim takviyesi (işçi fiyatının taban fiyata isabet eden meblağı kadar) ve gelir vergisi stopaj takviyesinden 10 yıl mühlet ile yararlanmak mümkündür.

Stratejik yatırım kapsamındaki teşvikler

Sabit yatırım fiyatının 50 Milyon Türk Lirası’nın üzerinde olması, yatırım konusu eserle ilgili yurtiçi toplam üretim kapasitesinin ithalattan az olması, doküman konusu yatırımla sağlanacak katma pahanın minimum yüzde kırk olması, yatırım konusu eserle ilgili olarak son bir yıl içerisinde gerçekleşen toplam ithalatın 50 milyon ABD dolarının üzerinde olması kriterleri yatırımı stratejik yatırım kapsamına almakta ve o denli kıymetlendirilmektedir.

Vergi indirimi kapsamında yatırıma katkı oranı

Stratejik yatırımlarda; vergi indirimi kapsamında yatırıma katkı oranı I, II, ve III üncü bölgelerde yüzde 90, IV, V ve VI’ncı bölgelerde yüzde 50 oranındadır. sigorta prim patron payı takviyesi 7 yıl, 6.ncı bölgede 10 Yıl, faiz ve kâr hissesi dayanağı kapsamında TL iç kredi faiz oranında 5 puan, döviz ve dövize endeksli kredi oranında 2 puan, azami fiyat 75 milyon lira olmak üzere, KDV istisnası, gümrük vergisi istisnası, yatırım tahsis yeri imkanı da mevcuttur. 6 bölge kapsamında yer alan öncelikli yatırımlar içinde sigorta prim takviyesi (işçi fiyatının taban fiyata isabet eden meblağı kadar) ve gelir vergisi stopaj dayanağından 10 yıl müddet ile yararlanmak mümkündür.

Proje bazlı teşvikler

Proje bazlı teşvik sistemi; yenilenebilir güç üretim teknolojileri yatırımlarını, cevhere dayalı entegre metalürji tesisleri yatırımlarını, petrokimya yatırımlarını, Tıbbi aygıt, ilaç vb. üzere sağlık teknolojileri yatırımlarını, ulaştırma teknolojileri yatırımlarını, tarım teknolojileri yatırımlarını, savunma sistemleri yatırımlarını, uzay ve havacılık teknolojileri yatırımlarını, biyoteknoloji, nanoteknoloji, bilişim ve haberleşme teknolojileri yatırımlarını kapsamaktadır. Kapsam proje bazında genişletebilir.

Proje bazlı yatırım teşvik sistemindeki vergisel destekler

Proje bazlı yatırım teşvik sistemi kapsamındaki vergisel dayanaklar; KDV istisnası, gümrük vergisi muafiyeti, vergi indirimi ve istisnası ile KDV iadesi, istihdam dayanakları kapsamında; sigorta primi patron payı ve nitelikli işçi dayanağı, finansman takviyeleri kapsamında; güç dayanağı, faiz ve kâr hissesi dayanağı, hibe takviyesi ile sermaye katkısı, yatırım yeri ile ilgili dayanaklar kapsamında; altyapı takviyesi ve yatırım yeri tahsisi ile öbür dayanaklar kapsamında; müsaade, tahsis, ruhsat, lisans ve tescil kolaylığı ile kamu alım garantisi takviyeleri mevcuttur.

Teknoloji odaklı program kapsamındaki destekler

Teknoloji odaklı program kapsamında kimya dalında 281 eser, eczacılık Kesiminde 82 eser, tıbbi aygıt bölümünde 46 eser, elektronik kesiminde 161 eser, elektrikli teçhizat dalında 89 eser, makine bölümünde 158 eser, ulaşım araçları bölümünde 66 eser, başka dallarda 36 eser öncelikli eser kapsamında bedellendirilmektedir.

Teknoloji odaklı program yatırımların da; vergi indirimi kapsamında yatırıma katkı oranı I, II, ve III üncü bölgelerde yüzde 90, IV, V ve VI’ncı bölgelerde yüzde 50 oranındadır. sigorta prim patron payı dayanağı 7 yıl ve oransal limit olmaksızın, faiz ve kâr hissesi takviyesi kapsamında lira iç kredi faiz oranında yüksek teknoloji eser üretenlerde 10 puan, başkalarında 8 puan, döviz ve dövize endeksli kredi oranında 2 puan, azami meblağ 75 milyon lira olmak üzere (azami yüzde 20 oranında), KDV istisnası, gümrük vergisi istisnası, yatırım tahsis yeri imkanı da mevcuttur. Teknolji odaklı program yatırımları içindeki yüksek teknoloji eser üretenlerde 7 yıl, başkalarında 5 yıl sigorta prim dayanağından (işçi fiyatının minimum fiyata isabet eden fiyatı kadar) yararlanmak mümkündür.”