Safa İnhisarı – İsveç Sefaretinin, -başkent İstanbul’daki hükümet ile Anadolu’da Mustafa Kemal Paşa’nın başlattığı direnişi- bu derece yakından izlemeyi sağlayan ise Sefaret erkânından iki kişinin yapıtıydı: Birinci Sekreter Johannes Kolmodin, Askerî Ataşe Yüzbaşı Einar af Wirsén. İkisi de diplomatik faaliyet için güzel yetiştirilmişlerdi. Daha evvel Uppsala Üniversitesi’nde okuyan Kolmodin, Türk lisanını, edebiyatını, kültürünü ve tarihini güzel biliyordu. Wirsén ise Balkan Savaşları sırasında bölgede askerlik vazifesini yürütürken Türkiye ve problemlerini yeterli öğrenmişti. “Bu iki İsveçli birbirlerini güzel tamamlıyorlardı.”
Wirsén anlatıyor
Wirsén, 1942’de yayınlanan anılarında, o sırada siyasi raporları yazan Kolmodin’in Sefaretin siyasi durumu kavramasına büyük katkısı bulunduğunu lisana getiriyordu. Wirsén anılarında, Kolmodin ile kendisinin, 1919 yılının belirli devirlerinde Mustafa Kemal’in Anadolu’daki Kurtuluş Savaşının ilerleyişinden az çok haber alan iki Avrupalı olduklarını kaydediyordu. Wirsén, “Kolmodin’in Türk kaynaklarından, Erzurum ve Sivas kongrelerinde alınan kararların birer kopyasını elde edebildim. Daha evvel de söylediğim üzere Komodin ile ben, ne olup bittiğinden biraz haberi olan yegâne Avrupalılardık” diyordu.
Erzurum Kongresi’nde alınan kararların tamamı, Wirsén’in, İsveç Dışişleri Bakanlığı’na ve Savunma Bakanlığı’nın o zamanki ismiyle Kraliyet Kara Savunma Bakanlığı Başkanı’na gönderdiği 16 Eylül 1919 tarihli raporda yer alıyordu.
Einar af Wirsén – Johannes Kolmodin
Farklı bir müşahede
Stokholm Genelkurmay’ında bir dostuna yazdığı 16 Ağustos 1919 tarihli yazısında Wirsén, İstanbul kamuoyu hakkında değişik bir müşahedede bulunuyordu: “Wirsén’e nazaran gelişmeler İttifak Devletlerinin öngörmediği bir tarafta ilerlemiş ve Mustafa Kemal, Küçük Asya’nın çabucak hemen tamamını denetimi altına almıştı. Sultan’ın tahttan indirildiğini açıklamış, ancak bu İstanbul’da sır olarak saklanmıştı. Wirsén, bunun daha ne kadar sır olarak kalacağını merak ediyordu. Mustafa Kemal, büyük bir ordunun başında Eskişehir’deydi ve İstanbul’a gerçek mu yoksa İzmir’e gerçek mu harekete geçeceği bilinmiyordu.” Wirsén, “Son derece inatçı, despot ve aptal Başvezir (Damat Ferit Paşa – S.T.) dışındaki hükümet üyelerinin birçok Mustafa Kemal ile gizlice anlaşmış. Başvezir ise bıkmadan usanmadan eski siyasetlerini sürdürüyor” diye yazacaktı.
Wirsén, Müttefiklerin itibarının de büyük ölçüde düştüğüne işaret ediyordu: “Zorlanmadıkları sürece Müttefikler, elde ettiklerini bırakmak istemiyorlardı.” Wirsén, olayların seyrini Mustafa Kemal’in belirlediğini, bu nedenle Müttefiklerin, büyük bir ihtimalle Mustafa Kemal ile muahedeyi kabul edeceklerini düşünüyordu.
Mustafa Kemal’in kurtuluş hareketinde kaydedilen gelişmelerin sonucu olarak diplomatik yazışmalar, Müttefiklerin, bilhassa de Fransa ve İngiltere’nin yansıları üzerine ağırlaşıyordu.
Türkiye’nin Rönesans’ı
İsveç’in İstanbul Elçiliği bildirilerinde, ortadan bir yıl geçtikten sonra, 1921’de artık daha kesin ve öz bir lisan kullanılmaya başlanıyordu. 19 Nisan 1921 tarihli “Doğu’da Durum” başlıklı üç aylık raporda, “Türkiye’nin Rönesans’ı” kavramına yer veriliyordu. Raporda, “Daha evvel Avrupa’da büyük ölçüde bir küme eşkıya olarak görülen Anadolu Hükümeti, ulusun yaşama isteğinin legal bir sözü olarak tanınmaya başlandı” deniliyordu.
Elçilik, 14 Haziran 1921’de, -şüphesiz Kolmodin’in ifadesiydi- “Mustafa Kemal’in daha evvel Osmanlıların güçlü imparatorluklarının temelini attığı Anadolu’da, çağdaş ulusal bir devletini kurma aşamasında” olduğunu bildiriyordu.
