Nicholas Berger* Çeviren: Fatih Gençkal** Saat sabah 11. Dışarıda kent sessiz ve soluk ışıklar pencereye vuruyor. İçeride ise fevkalade bir …
Nicholas Berger*
Çeviren: Fatih Gençkal**
Saat sabah 11. Dışarıda kent sessiz ve soluk ışıklar pencereye vuruyor. İçeride ise fevkalade bir heyecan vücuduma yayılıyor. New York işsizlik web sitesine girmeyi başarmış durumdayım. Bu o denli muazzam bir zafer ki günün geri kalanında üretkenlik ismine rastgele birşey yapma muhtaçlığı hissetmeyeceğim. Birçok tiyatro sanatkarı üzere ben de istihdam pastasından kiramı ödememi sağlayan küçük hissemi kaybetmiş ve tüm sanatsal projelerimi belgisiz bir müddet için beklemeye almış durumdayım. Şu an, odama kapanmış ne yapsam diye düşünürken hunharca toplumsal medyada geziniyorum. Ve karşılaştığım gönderi cinsleri ortasındaki keskin zıtlık dikkatimi çekiyor. Bir tarafta karantina idman programlarını duyuran övüngen gönderiler, kedi-köpek görüntüleri ve konutta yapılıp tıpkı karaktersiz İKEA masası üzerinde yenen her yemeği tarihe kaydeden fotoğraflar var. Herkes Mark Bittman’ın New York Times’daki Yoğurmadan Ekmek tanımını keşfetmiş olacak ki alelade bir mesken imali ekmek fotoğrafına denk gelmemek imkansız üzere. Ancak beni düşündüren bunlar değil, ben esasen yıllardır Instagram’da mayalı hamur lobisi yapıyorum. Beni düşündüren sanal oyun okumaları, bir dakikalık karantina oyunları, arşivden yapım imajları, ukulele eşliğinde söylenen umut dolu müzikal tiyatro müzikleri, yine hatırlanan konservatuar giriş imtihanı monologları ile artan meyyit sayıları, hayat kurtaran tıbbi ekipman eksikliği ve ağır bakımda tek başına ölenlerin öykülerinin yanında bu üzere teşebbüslerin çığırtkanlığını yapan kendinden mutlu gönderiler.
Dünyanın pek çok yerinde tiyatrolar kapılarını belgisiz bir müddet için kapatmışken ve biz koronavirüs münasebetiyle yeni bir olağana alışmaya çalışırken tiyatro sanatkarları ortasında ortak bir üretmeye devam etme gayreti var. Her zamankinden daha fazla -tiyatro topluluğu tarafından çok sevilen bir cümle- bu virüsün sanat üretimimizi yavaşlatmasına müsaade vermememiz son derece kıymetli üzere görünüyor. Her ne kotarabiliyorsak, onu sunmamız lazım! Arşivlere dalalım! Ne var orada? Çabucak internete koyalım! 2006’da salonun en gerisinden tek kamerayla çekilen oyunun pikselli kaydı? İnsanların muhtaçlığı var! Nitelik? Kıymetli değil. Global salgından bahsediyoruz, bize Nicelik lazım! İnsanların monoloğa gereksinimi var! Aslında, burada söylenen şey bizi güzelleştirecek olanların tiyatro sanatkarları olduğu. Ben buna katılmıyorum lakin bunu anlıyorum. En azından şimdilik.
E-mail gelen kutum konutlarına hapsolmuş ünlülerin toplumsal medya üzerinden yaptıkları oyun okumaları duyurularıyla dolarken bu fikirlerin üzerine ne kadar düşünüldüğünü merak ediyorum. En yakın, en kolay ve en bariz tahlillere tutunmaya çalışmıyor muyuz? ‘Normalde ne yapıyoruz? Motamot onu yapacağız, ancak Facebook Live’dan.’ Bu teşebbüsler son derece hüzünlü geliyor bana. Bunlar en uygun ihtimalle dikkatimizi pencerelerimizin dışında büyüyen, hayal bile edemediğimiz yıkımdan süreksiz olarak uzaklaştıran lakin en berbat ihtimalle ve çoğunlukla çaresizce yine yaratmaya çalıştığımız sanat biçiminin üstünlüğünü ve vazgeçilmezliğini bizlere daima hatırlatan teşebbüsler.
Yetenekli bir müellifin apar topar Instagram için yazdığı beşinci monoloğu izlerken düşünmeye başlıyorum: Bu kimin için? Bu teşebbüslerin seyircisi kim? Bunlar için kendi topluluğumuz dışından gelen bir talep var mı? Pekala o seyirci bunlarda teselli buluyor mu sanki? Ben şahsen bulamıyorum. Merak ediyorum, bunu sahiden çağdaş tarihte görülmemiş şartlar altında endişe içinde yaşayan bir kitle için mi yoksa aslında kendimiz için mi yapıyoruz? Kendimize hatırlatmak ya da kendimizi inandırmak için: Hala sanatçıyız, global bir salgında bile üretmeye devam edebiliriz, sanatımıza muhtaçlık var ve her şey olağan. Sanatkarlar yaratmaya bağımlıdır, lakin tüm hayatımız internete taşınırken, internetin biraz kalabalıklaşmaya başladığını hissediyorum.
Broadway, 11 Eylül’den yalnızca 48 saat sonra perdelerini açtığında bu, görülmemiş bir trajediden sonra gelen görülmemiş bir hareketti. Resmi meyyit sayısı 2605’ti, ki bu sayı New York’ta şimdiye kadar koronavirüsten ölenlerin sayısının çok altında, lakin ülkenin gördüğü en yıkıcı trajedilerden birinden yalnızca 48 saat sonra New York tiyatroları açılmıştı. Tasa ve tereddütle dolu oyuncular, ıstırap içindeki seyircilerin fakat yarısını doldurduğu salonlarda oynuyorlardı. Chris Jones, o günleri American Theater Magazine’de ‘Pek çok oyuncu ıstıraptan neredeyse işini yapamaz haldeydi, birçok ise kendi üzüntülerinin yanında bir de yaptıkları işin beyhudeliği fikri ile çaba içindeydi’ diye kaydetmişti. Fakat oyuncular ve seyirciler oradaydı zira kaybın karşısında bir ortaya gelmenin kıymetini önceliyorlardı. Urinetown isimli yeni müzikali 13 Eylül’de prömiyer yapacak olan Greg Kotis şöyle demişti: ‘O an, tiyatronun olağanda olduğundan daha manalı olduğunu hissettiğimiz bir andı. Tiyatro, toplulukla ilgili bir hale gelmişti. Tıpkı yerde bir ortaya gelmek ve bir oyun aracılığı ile olan bitenler üzerine düşünmek, bu beni gururlandırmıştı.’ Biz toplumsal canlılarız ve büyük kayıp anlarında teselliyi beşerde arıyoruz. Bu sebepten tiyatronun muazzam bir uygunlaştırıcı gücü var ve yeniden bu sebepten toplumsal izolasyon gerektiren bu trajedinin ortasındayken bu kadar kaybolmuş hissediyoruz.
Koronavirüsün sinsi tarafı, insanlığın en temel gereksinimlerinden birine musallat olması; ki bu, tiyatronun üzerine kurulduğu gereksinime tekabül ediyor: bir ortaya gelme. Bu alanla ilgili en değişmez, tartışma götürmez ve muazzam formda can sıkıcı gerçek, tiyatronun hayat üzere süreksiz olması. Yalnızca canlı olarak değil, daha da değerlisi birlikte deneyim edilmesi gerekiyor. Tiyatro, oyuncu ile seyirci ortasındaki alakayla ilgili olduğu kadar, seyirciyle kendisi ortasındaki alakayla de ilgili. Bir ortaya gelmek tiyatronun belirleyici özelliği ve şu an internet üzerinden ortaya konan içerik, bunu göz arkası ediyor üzere görünüyor.
Bu cins tez, doğaçlama dijital projeler dirençten fazla derin bir endişeye işaret ediyor. Koronavirüs hepimizin yalnız kalmaktan nasıl ölesiye korktuğunu ortaya çıkardı. Sehpamızın üzerinde duran Edward Hopper kitabının sahibi iken bir anda kendimizi bir Edward Hopper tablosunun içinde bulduk. Kendimizi Zoom kutuları içinde büyük bir sitcom ailesi üzere gösteren fotoğraflar paylaşma eğilimimizde, bir ortaya gelmek için duyduğumuz açlık ve aslında derin yalnızlığımızın altını çizen bir cins birliktelik hissine tutunma eforu var. Birlikte değiliz, lakin şayet bir kaynaşma ve bir ortada olma portresi çizebilirsek, tahminen de oluruz? Bu çelişki, toplumsal medyanın merkezinde olan büyük palavraya işaret ediyor: Şayet bir gerçekliği icra edersek, o gerçeklik cisimleşir. Şayet kumsalda, okul arkadaşları toplantısında ya da ilgimde çok eğleniyorum üzere görünürsem, tahminen sahiden eğlenirim. Cihazlarımıza olan bağlılığımız, onların bizi birbirimize bağlama vaadinin önüne geçerken bu vaadi gerçekleştirmekten ne kadar uzak olduklarını da üzücü bir biçimde ortaya koyuyor.
Things Fall Apart [1] isimli yapıtında Chinua Achebe şöyle diyor: ‘Bir insan, eşini dostunu sofrasına konuk ederken bunu onlar aç kalmasın diye yapmaz. Hepsinin aslında kendi meskenlerinde yiyecekleri vardır. Ay ışığının aydınlattığı bir köy meydanında buluşmamızın nedeni ay değildir. Ayı herkes kendi konutundan de görebilir. Biz bir ortaya geliriz zira eş dostun bu türlü yapması yeterlidir.’ Birbirimize olan gereksinimimiz bizi biz yapar ve tiyatro da bundan harika biçimde yararlanır. Canlı performans iki bin yılı aşkın vakittir tüm teknolojik gelişmelerin taarruzu altında yaşamaya devam etti. Lincoln Center’in mermer kubbeleri altında ya da ormanda bir ateşin başında, biz daima bir ortaya gelmeye ve öyküler paylaşmaya devam edeceğiz.
Bu hakikati en âlâ vurgulayan oyun, muhtemelen Anne Washburn’ün kahince oyunu Mr. Burns, a Post-Electric Play. Oyun, global bir felaketten kurtulan bir küme insanın The Simpsons’ın Cape Fear kısmını hatırlama ve birbirlerine anlatmasını bahis alıyor. Bu küçük kıssa anlatıcılığı ve bir ortaya gelme aksiyonu, bir ateş başı hikayesinden oyunun 75 yıl sonra geçen üçüncü perdesinde gerçekleşen harika müzikale evriliyor. Ben Brantley, oyun üzerine New York Times’da yazdığı makalesinde şöyle diyor: ‘Washburn kıssa anlatıcılığının muazzam değerini tekrar teslim etmemizi sağlarken, tiyatronun da en süper ve uzun ömürlü öykü anlatma formu olduğunu bize hatırlatıyor.’ Bir trajedinin akabinde bir ortaya gelmek ve kıssalar anlatmak bizim DNA’mızda var, tiyatrocular olarak değil, beşerler olarak. Ne var ki bu sanat formunun dijital alana göç etmesi, onun direncini artırmıyor, ortadan kaldırıyor. İki ay evvel tiyatrocuların Zoom üzerinden oyun okumaları yapmamalarının bir nedeni vardı, tam da o nedenle Hulu[2]’nun programları off-Broadway’den çok daha güçlü olsa da tiyatroya gidiyoruz. İnsanların bir ortaya toplanmasının aşkın tekilliğinin yeri öbür bir şeyle doldurulamaz. Öyleyse bu yokken tiyatro yapmak için neden bu kadar uğraş sarf ediyoruz?
Bu tıp acil dijital performanslara kuşkuyla yaklaşmam karamsar ya da bozguncu bir tutum olarak görünür diye çekiniyorum. O denli değil, sahiden. Bu, daha çok, derin ve karmaşık bir aşktan doğan bir hal. Sara Holdren, tiyatroyla bağlantısını tanımlarken onu çok sevdiği bir beşere benzetiyor: ‘eşit derece dert, absürtlük ve şiddetli bir sadakatle. Tiyatro acayip hududumu bozuyor. Gün geliyor o aptal hızına bir yumruk vurup onunla bir daha konuşmak istemiyorum. Öte yandan hayatımın geri kalanını onunla geçirmek istiyorum.’ Tiyatronun adım adım bir TikTok[3]’a dönüşmesini gördükçe içimin ezilmesi işte bu aşktan.
Pek çok topluluğun ve sanatkarın karşı karşıya olduğu önemli ekonomik gerçekleri göz gerisi etmek istemem. Tiyatro ve cümbüş sanayisinin karşı karşıya olduğu finansal durum, daha evvelce bilinen ya da eşi görülmüş bir durum değil. A.C.T., Berkeley Rep ve Rattlestick üzere tiyatroların iptal edilen şovlarının kayıtlarını bilet alan seyircileri için internetten yayınlamaları, aylardır o oyunlara emek veren sanatkarları onurlandırmak ve, anlaşılır biçimde, gelir akışını sağlamaya çalışmak içindi. Lakin, bu üzere durumlar yavaş yavaş ortadan kalktıkça, sendikalar yasaklar getirdikçe ve karantinadaki birinci ayımıza yaklaşırken, bölümümüzün nereye gittiğine dair kaygılanıyorum. Bu çeşit performansların ömrü ne kadar olabilir? Sahneleri ellerinden alınmışken hayatta kalmak için kâfi parayı kazanabilmek ismine türlü şaklabanlıklar yapma mecburiliği sanatkarların omzuna yüklenmemeli.
Var olan teatral üretim yapılarını internete taşımak, o yapıların gerçek hayattaki sıkıntılarını ortadan kaldırmıyor. İvedilikle makul ve süreksiz tahliller üretmeye çalışarak tiyatroyu eğip bükmektense tahminen de içinde bulunduğumuz kapitalist yapıyı gözden geçirmeliyiz; doğuştan girişken, empatik ve sorun çözücü olan sanatkarlardan, global bir salgın vaktinde, kendi gayretleriyle, zati çokça içerikle dolup taşan internet üzerinden ekmeklerini kazanmalarını bekleyen bir yapıyı. Tabi bunu yaparken, tiyatronun tanımlayıcı özelliği olan canlı oluşunu da büsbütün göz arkası ediyoruz.
Ne var ki, bu periyot bize daha uygun bir gelecek inşa etmek ve sorgulanmayan yapıları tekrar hayal etmek için bir fırsat sunuyor. İnsanları önceleyen bir sistem kurmak üzerine düşünmek için vaktimiz var, ki yeni bir trajedi yaşandığında sanatkarlar işten çıkarılıp onlardan özür dilenmesin, çalışmalarının karşılığı ödenebilsin. Ufka bakarken tahminen de tiyatro için kıymetli olanın şatafatlı localar ve şık binalar olmadığını zira tiyatronun ona yer veren yerlerde değil, onu yapan sanatkarlarda yaşadığını fark edeceğiz. 1935’te Büyük Buhran’ın akabinde Federal Tiyatro Projesi, bugün Bölgesel Tiyatrolar[4] olarak bildiğimiz yapının temellerini attı. Bu projenin yüzüncü yılı yaklaşırken, bizler de şu an yüz yıl sonrasının neye benzeyeceğine dair kelam söyleme imkanına sahibiz. Sahiden kıymetli olanı desteklemek için nasıl bir finansal yapı kurabiliriz? Bu durum tekrar yaşandığında nasıl daha hazırlıklı olabiliriz?
Bu süreçte kayıplar olacağı aşikar. Kimi tiyatrolar kapanmak zorunda kalacak, kapanmayanlar ise ekonomik olarak esasen olduklarından daha güç duruma gelecekler. Fakat bu yokluk ortamı sanatsal güvenliğe değil esnekliğe ve cüretkarlığa yol açmalı. Provokatif, risk alan, utanmazca teatral işler, birbirimize 1,5 metreden fazla yaklaşabildiğimizde çok gerekli olacak. Bunu ne kadar düzgün becerebileceğimiz, tiyatro sanatının ne kadar acil ve değerli olduğuna dair en güçlü kelamımız olacak. Şu anda sahip olduğumuz ekstra vakti, bu muzaffer geri dönüşe hazırlanmak için kullanabiliriz, yalnızca onu beklerken dikkatimizi dağıtmak için değil.
Dünya geri gelene kadar kendi üzerimizde yarattığımız bu üretme baskısını kaldırmalıyız. Dünya sanat kıtlığı içinde değil. Teknolojinin olumlu mucizelerinden biri sayesinde insanların oturma odaları da sanat kıtlığı içinde değil. Tiyatrocular talep olmayan bir yere sanat arz etmek durumunda değiller. Bu vakti dünyayla sanatçı olarak değil, seyirci olarak bağlantı kurarak, kendimizinkinden farklı araçların tüketicisi olarak geçirelim. Sizi temin ederim, Instagram Live’da Tiger King, Hedda Gabler’den daha eğlenceli. Ve gözlerinizi mavi ışıktan bir müddet uzak tutmak isterseniz de uzun vakit evvel alıp Instagram’da çoktan paylaştığınız o kitabın kapağını sonunda açabilirsiniz. Böylelikle sanat yapıtları ile, sahiplerinin niyet ettiği formlarda bağ kurmuş olursunuz. Bunu yaparken tiyatro sanatkarlarının farklı alanlardaki yapıtlarını da fark edebilirsiniz. Bir tiyatro müellifinin dramatik olmayan metinlerine göz atın, Sarah Ruhl’un 100 Essays I Don’t Have Time to Write’ı ya da Anais Mitchell’in Young Man in America’sı muazzam mesela. Ya da bırakın tiyatroyu, Dua Lipa’nın yeni albümü şahane.
Bu türlü sabırsız ve telaşlı bir olağana dönüş eforuna gereksinimimiz yok. Tiyatronun hala devam ettiğine, işlerin tıkırında olduğuna (!) dair bir illüzyonu sürdürmeye muhtaçlığımız yok. ‘Perdenin arkasındaki adama dikkat etmeyin!’; o perde yanıp, çürümüş tahta bacaklarımızla devlet takviyesinden mahrum halimizi ortaya çıkarmışken. New York’ta her 3 dakikada bir koronavirüs sebebiyle biri ölüyor. ‘Her şey yolunda giderse’ ülke çapında meyyit sayısının 200.000’i aşması bekleniyor. Central Park’ın ortasında sahra hastaneleri açılıyor. İtalya’da morglar ve krematoryumlar gelen ölülere yetmiyor. Hindistan, insanları aç kalmaları kıymetine meskende kalmaya zorluyor. Hekimler, öteki tabipleri entübe ediyor. Hemşireler 14 saatlik vardiyalarda gerekli tıbbi muhafaza ekipmanlarından mahrum çalıştıkları için ailelerini tehlikeye atmak istemediklerinden meskenlerine gitmiyorlar, bunun yerine ölmekte olan ve kimseyle görüşmesine müsaade verilmeyen, münasebetiyle yalnız ölecek olan şahısların ailelerine Facetime üzerinden veda edebilmeleri için onlara yardım ediyorlar. Biz neyi ispatlamaya çalışıyoruz? Bu olağan değil.
Bu insani bir kriz, sanatsal değil. Şunu anlamalıyız ki konutumuzda kapalı kalıp sıkılma ve bu vakti uzun müddettir yerde duran tabloları duvara mı assam yoksa yeni bir karantina sanatı örneği mi icra etsem ya da izlesem diye düşünme ayrıcalığı, bu ülkeyi hayatta tutan pek çok kişinin sahip olmadığı bir ayrıcalık. Pek çok sanatkarın çaresiz hissettiğini ve bildikleri halde -yani sanatsal bir ürünle- bir katkı sunmaya çalıştıklarını anlıyorum. Fakat Andrew Cuomo [5]’nun birbiri arkasına gelen basın toplantılarını izlerken üzerine giydiği Polo gömlek değiştiğinde bir hafta geçtiğini anladıkça kendi yetersizlik hissimi üzerimden atamıyorum. Keşke hepimiz hekim, hemşire, bilim insanı, gazeteci, siyasetçi ya da insanların hayatında gerçek bir farklılık yaratabilecek diğer bir meslek sahibi olsak. Beşerler ölüyorlar ve biz konutumuzda oturuyoruz! Sonra derin bir nefes alıp televizyonu kapatıyorum ve şunu fark ediyorum: Aslında hesaplaştığım şey kendi gereksizliğim. Tiyatro ve tiyatro yapanlar şu an gerekli değil ve bunu reddetmek kullan-at dijital işler üretmemize ve sanatımızın gerektirdiği samimiyeti paramparça etmemize yol açıyor. Bizden sahneyi terk etmemiz bekleniyor, bis yapmamız değil.
Netflix dizisi Black Mirror’ın Be Right Back isimli kısmında eşinin vefatıyla yüzleşmekten delicesine korkan Martha, ölen kocasını yine yaratmak üzere programlanmış bir uygulama aracılığıyla acısının etrafından dolanmayı deniyor. Kocasının bildirileri, e-mailleri ve toplumsal medya paylaşımlarının derlenmesinden oluşan bir replikasıyla evvel mesajlaşıyor, sonra da telefonda konuşuyor. Kısa vakit içinde kocasının bütünüyle yine yaratılmış yapay zeka bir replikası ile karşı karşıya duruyor. Birinci başta bu replikanın -etten kemikten gerçek kocası kadar olmasa da- kâfi olacağını düşünse de, doğal ki, o denli olmuyor. Kısa vadeli bir teselli verse de, onunla münasebetinin elle tutulur bir yanı olamıyor. Martha sonunda hudut krizi geçiriyor ve adamın göğsüne vurarak ağlıyor: ‘Sen gereğince o değilsin! Sen bir hiçsin! Bir hiç!’ Replika o değil, her ne kadar ona benzese de, onun üzere davransa da ve her ne kadar bayan onun o denli olmasını istese de. Aldatıcı formda, dizinin bu kısmı yapay zekanın tehlikeleri üzerine değil. Daha fazla insanın kendisini rahatsız hissettiren acı hissine olan gereksiniminden kaçmaya çalışması ve bunun beyhudeliği üzerine. Ve hepimiz şu an Martha’yız: Yapay zeka kocamızın göğsüne vurup ondan asla olamayacağı bir şey olmasını istiyoruz ve eninde sonunda yüzleşmemiz gerekecek olan acıyı görmezden geliyoruz.
Bu acıya bırakmalıyız kendimizi. Istırabı hissetmeliyiz. Yas tutmalıyız. Kaybettiğimiz işimizin, paramızın, hayatlarımızın yasını. Bir ortada olmayı talep eden bir sanat biçiminin süreksiz kaybının yasını. Yaslanın acıya. Bırakın kendinizi. Bırakın. Bırakın. Yasın insani bir hareket olduğunu hatırlatmalıyız kendimize, dijital değil. Lakin bu kabulle hayatta kalabiliriz. Bizi internet kurtarmayacak, kendimiz kurtaracağız.
Hayatımızı adadığımız bölümümüzün durma noktasına geldiği şu an hissettiğimiz endişe ve belirsizlik gerçek. O denli değilmiş üzere yapmamıza ve üretmeye devam etmemize gerek yok. Tıp çalışanlarına ve öteki insanlara konutumuzda kalarak yardım edebiliriz. Derinden sevdiğimiz sanatımızı da Pause düğmesine basarak onurlandırabiliriz, yine canlandırmaya çalışarak değil. Yasaklar kalktığında gözlerimiz, ekranlarımızdan sessiz bir özgürleşme hissiyle ayrılacak. O vakit üzerimizdeki tozu silkeleyeceğiz; yıpranmış, yorgun, yalnız vücutlarımız bir ortaya gelecek ve daima birlikte aynada kendimize bakacağız. Tiyatroya kendi yansımamızın bir kısmını görmek, görünmek ve bir toplum içinde yaşadığımızı fark etmek için geliyoruz. Dünya geri döndüğünde ve enkazdan başımızı çıkardığımızda -enkaz olacak evet- birbirimizi orijinal bir şükranla arayıp bulacağız. Aylar sonra birbirimize tekrar birinci sefer sarıldığımızda ve sevdiğimiz birini kollarımızın ortasında tutmanın hissini hatırladığımızda, onların tartısını kalbimizde hissettiğimizde, kızıl saçlı barmen bize tam sevdiğimiz üzere bir kokteyl hazırladığında ve bize göz kırpıp gülümsediğinde şöyle düşüneceğiz: Yaşamak ne muazzam bir şey; ya da berberimiz aylar sonra saçımızı keserken aynada göz göze geldiğimizde birbirimize olan görünmez ve vazgeçilmez gereksinimimizi hatırlayacağız ve yine tiyatroya gidip kutlayacağız, yas tutacağız, iyileşeceğiz ve bir ortaya geleceğiz.
Dipnotlar
[1] Parçalanma ismiyle İthaki Yayınları tarafından Türkçe’ye çevrilmiştir.
[2] Hulu, isteğe bağlı görüntü hizmeti sunan bir web sitesi.
[3] Tiktok, görüntü oluşturma ve paylaşmanın yanı sıra canlı yayın imkanı sağlayan bir toplumsal medya uygulaması.
[4] ABD’nin bilhassa New York City dışında kalan kısımlarında kendi repertuvarını ve dönem planını yapan, çoğunlukla yeni oyunlara ve ticari olmayan üretimlere yer veren profesyonel ve yarı profesyonel tiyatrolar.
[5] New York valisi.
*Bu yazı birinci olarak mimesis-dergi.org’ta yayınlanmıştır.
**Orijinal metin
