Uzmanlardan Normalleşme Uyarısı: ‘Kademeli Açılmaya Gitmeliyiz, Yoksa İşimiz Zor’

Hürriyet gazetesi yazarı Fulya Soybaş, tam kapanmanın akabinde gelmesi mümkün önlemleri ve olağanlaşma devrinde dikkat edilmesi gerekenleri uzmanlarla konuştu. Soybaş, şunları aktardı:

Sıhhat Bilimleri Üniversitesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji İSİM Lideri Prof. Dr. İlyas Dökmetaş geçtiğimiz mayıs-haziran aylarında tam kapanma sonrası olay sayılarının 2 binlere düştüğünü lakin çabucak sonrasındaki ‘tam’ açılma ile 2-3 ay üzere kısa bir müddette sayıların tekrar 30 binlere dayandığını hatırlatarak, şöyle devam ediyor:

• “2. pik bu türlü yaşandı. Yaz sonu mecbur bir kapanmaya daha gittik, yeniden sayıları 5 binlere çektik. Sonrasındaki bir açılma daha! Bu sefer 60 binlere çıktık. Tarih tekerrür etmesin. Bu 7 gün sonunda, ben sayıların 10 bin civarında seyredeceğini düşünüyorum, lakin diyelim 5 bin hatta 2 binlere düştü.
• Şayet açılmada eski yanlışları yaparsak aşılama devam ediyor olsa dahi, hadise sayıları kısa müddette tekrar 20-30 binleri bulur. ‘Attığımız taş ürküttüğümüz kurbağaya değsin.’ Akılcı davranmalı, kademeli açılmaya gitmeliyiz, yoksa işimiz sıkıntı.”

Prof. Dr. Dökmetaş evvel kamuda sonrasında da özel kesimde kademeli mesai uygulamasına gidilmesini öneriyor ve “Mesela bir küme sabah 8’de başlayıp 16 üzere bitirse, öteki küme 12’de başlasa akşam 8 üzere bitirse… Böylece yollarda, toplu ulaşımda yoğunluk yaşanmaz. Vatandaşlar da iş yetiştirme telaşıyla sokaklarda kalabalık ve uzun kuyruklar oluşturmazlar” diyor.

Restoran ve kafe sahiplerinin bu süreçte ekonomik açıdan yorulduğunu, bir açılma beklendiğinin farkında olduğunu söyleyen Prof. Dr. Dökmetaş hudutlu sayıda masa, sıkı önlemler ve açık hava şartı ile açılabilecekleri kanaatinde.

Şöyle örneklendiriyor:

• “Bizim için kapalı alanlar ve bu alanlarda uzun mühlet maskesiz oturmak çok tehlikeli. Deneyim ile sabit ki bu ortamlarda bulaş riski çok yüksek. O nedenle restoran, kafe sahipleri evvelce sigara içme alanı olarak kullanılan açık alanları / bahçeleri tekrar düzenleyip, müşterilerini, HES kodu, hijyen ve masa aralığı kurallarına uyarak, burada ağırlayabilir.”

• Tam kapanmaya girmeden evvel Türkiye haritası kıpkırmızıydı. Maksat maviye döndürmek. Kâfi mi? Yetmez. Haritayı hem maviye döndüreceksiniz hem de mavide kalmasını sağlayacaksınız. O nedenle bir mühlet daha, hele de kırmızı, turuncu bölgelere giriş-çıkışın sıkı denetlenmesi lazım. Daha evvel de söyledim; ‘Ateşi Anadolu’ya gönderdik.’ Herkes köyüne, yazlık konutlarına gitti. Bunun dönüşü var. Gelecek olanlara büyük vazife düşüyor. Döndükten sonra kesinlikle kendilerini bir müddet izole etsinler. Geldikleri yerden bir varyant getirdiler mi? Bunu kimse bilemez.

• Keşke fırsat yaratılsa, bu kapanma süreci 1 hafta daha uzatılsa ve bu süreçte aşılama hızlansa. Mayıs sonu itibariyle 1. doz aşılamanın 20 milyon üzerine çıkması lazım ki olumlu konuşabilelim. Şu an 10 milyondan fazla şahsa iki doz birden yapıldı, 4 buçuk milyon kişi de hastalığı yendi. Buna tespit edilemeyen (asemptomatik) hadiseleri da ekleyin, bağışıklık oranı yüzde 30-40’larda demek. Aşılama arttıkça toplumsal bağışıklık da artacak, yüzde 50-60’ı geçtiği zaman rahat edeceğiz.”

Halk sıhhati uzmanı Prof. Dr. Nuriye Ortaylı 17 Mayıs sonrası, DSÖ tavsiyelerine nazaran, son kapatılan yerlerin birinci açılması gerektiğini söylüyor, bu kapsamda da önceliğin okullara verilmesi gerektiğini savunarak, “Çocuklarımız 1 buçuk yıllarını kaybetti. Bir an evvel eğitime dönülmesi şart” diyor. Natürel bunun olması için de olay sayılarının düşmesi, düştüğü noktada da kalması gerekli. Pekala fakat nasıl?

Prof. Dr. Ortaylı hudut kapılarının açık kalması/sıkı denetim uygulanmaması halinde hadise sayılarının düşse bile 4-5 hafta sonra tekrar artabileceğini belirterek, şöyle örneklendiriyor:

• “Öncelikli gaye turizm değil olay sayılarını düşürmek olmalı. İstanbul’da Güney Afrika ve Hindistan varyantları tespit edildi. Mutant virüsler sahiden çok tehlikeli. Bir, hudutlar denetim altına alınmalı, seyahat kısıtlamaları olmalı. İki, şu an tam kapanma var lakin nüfusun yüzde 50’den fazlası da faal, çalışıyor. Bu da problemli. Üç, filyasyon takımları, herkese ulaşıyor fakat yaptıkları işin daha nitelikli olması lazım.

• Mesela, hastaları tek başına bırakmak yerine, hastaneler ya da kurumlarda izole edebiliriz. İşyerlerine yaygın tarama yapabiliriz. Şu an sokaklarda bile tarama yapmamız lazım ki hastalığı belirtisiz atlatanları, az belirtisi olanları yakalayıp salgını denetim altına alalım. Mayıs başı alınan önlemler meyvesini lakin 15-16 Mayıs üzere verir ve sonrasında alınacak tedbirler ile bunun sürdürülebilir olması kuraldır.”

Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay ve İçişleri Bakanı Süleyman Soylu tam kapanmanın 19 Mayıs’a dek uzayıp uzamayacağı sorusuna “Böyle bir kıymetlendirmemiz bugün prestijiyle yok” şeklinde karşılık vermişlerdi. Fakat her ikisi de açık kapı bıraktı ve 19 Mayıs’ı da kapsayacak 3 günlük ek uzatma için gelecek bilgilere işaret etti.

Bu ortada kapanma uzasa da uzamasa da hükümetin ‘kademeli’ açılış formülü üzerinde çalıştığı da biliniyor. Formüle nazaran birinci basamakta okulların açılması ve imtihanların yapılması, ikinci kademede kuaför-berber, AVM’ler ve küçük esnafın açılabileceği söz ediliyor. Kafe ve restoranlar ise üçüncü evrede, masa sınırlaması ve dış yer kaidesiyle, denkleme girebilecek.