Vakanüvis, dindar kesime uygulanan zorbalıkları yazdı

Vakanüvis

Türkiye seçimlere gerçek süratle yol alırken, CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu’nun “helalleşme” daveti siyasette sık sık gündem oluyor.

CHP Önderi, dindar kesite yönelik davetinde, vakit zaman çelişkili davranıyor üzere görünse de bu kavramı kullanmayı sürdürüyor. Bu mevzuda asıl sorun ise “CHP’ye yakın” çevrelerdeki tavır.

Ana muhalefete olan gönül bağını saklamaya gerek duymayan akademisyen, gazeteci, köşe muharriri, TV yorumcusu, atlet, oyuncu, müzikçi üzere şahıslar peş peşe, toplumda “dindarlara baskı” bağlamında çağrışımlara yol açan siyasetleri hatırlatacak sert açıklamalar yapıyorlar. Başta CHP, muhalefet bölümündeki partiler de böylesi durumlarda ekseriyetle sessiz kalarak bu çeşit yaklaşımları zımmen destekledikleri algısına yol açıyorlar.

Bugünkü muhalefetin iktidara geldiği takdirde – hatta kimileri açısından “çoktan iktidar olunmuş gibi” – nasıl davranacaklarını söyleyenler, en çok da 28 Şubat Süreci’nde yaşananları akıllara getiren telaffuzlarda bulunuyorlar.

“Hafıza-i beşer nisyanla malûl” olsa da inanç ve niyet hürriyeti açısından maziye damgasını vurmuş kimi hadiseler ise kolay kolay unutulacak üzere değil, hele hele tekrarının yaşanabileceğine dair imalar bu unutmayı ve “helalleşme”yi zora sokuyor.

Büşra Kepenek Şahin’in Sakarya Üniversitesi’nde Eylül 2019’da hazırladığı, “Türkiye’de İslamofobik Yaklaşımlar (1980-2000)” başlıklı 155 sayfalık Yüksek Lisans Tezi, dindar kısmın geçmişte yaşadığı zorlukların bir derlemesi.

Teze konulan gazete kupürleri ise bilhassa 28 Şubat sürecindeki zorbalıkları görsel olarak çarpıcı bir biçimde hatırlatıyor.

1973 tarihli Baro kararı: Önü alınmazsa başörtülü kılık artar

28 Şubat öncesi periyotlardan birtakım örneklerin de yer aldığı tezde, 1973’te Ankara Barosuna kayıtlı bir avukat olan Emine Aykenar’ın meslekten ihracına ait kararın münasebetinde yer alan sözler, bu mevzudaki yaklaşımların yıllar geçse de hiç değişmediğini ortaya koymakta: “Başörtülü olarak duruşmaya çıkmak, bir bayan avukat için sakıncalı, mesleğin geleneklerine, meslek onuruna ve kurallarına büsbütün ters bir davranıştır. Başı açık çalışmak, resmi yerde, üstelik resmi kılıkla iş işlemek, vazife yapma sırasında başı açık bulunmak, ulaştığımız toplumsal seviyenin olağan sonucu gereklilik kazanmış bir hürmet durumudur. Dinî örtüyü uygar giysi ve mesleksel kılıkla bağdaştırmak olanaksızdır. Önü alınmazsa, benzerlerinin türeyip artması mümkündür.”

Darbeci Başbakan Ulusu: Taşralı üzere örtünsenize

O yıllardaki başörtüsü tartışmalarında, “geleneksel halde örtünme” argümanı da sıklıkla kullanılıyordu. “Ninem de örtülüydü lakin bu türlü değildi” veya “Taşrada, kırsal kesimde olduğu üzere örtünülmeli” yaklaşımları lisana getiriliyor, “türbanda ısrar edenlerin ise arka niyetli oldukları” ileri sürülüyordu.

Bu görüşü tabir edenlerden birisi de 12 Eylül darbecilerinin Başbakanlık koltuğuna oturttuğu emekli subay Bülent Ulusu’ydu. Ulusu, 1983 yılında, YÖK’ün başörtüsü yasağının kalkması tarafındaki talepleri için ziyaretine gelen bir küme başörtülü öğrenciyle görüşmesinde, taleplerin iletilmesinin akabinde, “türban”ın taşradaki bayanlarda, kentlerdeki klasik etraflarda olmadığı görüşünü lisana getirip, pencereye yaklaşmış ve eliyle sokağı işaret ederek “Hani? Bana sokakta sizin üzere giyinen bayanlar gösterin.” demişti.

İki haber: “Çarşaflı, çember sakallı gericiler” – “Seçkin, düzeyli, şuurlu çağdaşlar”

1989 yılında, Anayasa Mahkemesi’nin “başörtüsünün özgür bırakılmasına yönelik kararı iptal etmesi” üzerine protesto aksiyonları gerçekleştirilmişti.

Mahkemenin, inanç hürriyetine direkt bir taarruz manasına gelen bu kararı, yurdun dört bir yanında barışçıl şovlarla protesto edilmişti. Bu aksiyonları haberleştiren Çetin Emeç’in Genel Yayın Direktörlüğünü yaptığı Hürriyet gazetesi, 11 Mart 1989 tarihli nüshasında “Kara Cuma” manşetiyle çıkmıştı.

Spotta ise “İrticanın genel provası” başlığı tabiri kullanılarak şöyle denilmişti:

“Bazı büyük kentlerde Cuma namazından sonra toplanan türbanlı, çarşaflı genç kız ve bayanlar, çember sakallı erkekler dini sloganlar atarak gerici şovlar yaptılar.”

Aynı gazete, Anayasa Mahkemesi’nin yasakçı kararını savunan çevrelerin 11 Nisan 1989’da gerçekleştirdikleri aksiyonu ise 12 Nisan 1989’da “Kara Cuma’dan sonra Beyaz Salı” başlığıyla vermişti.

Haberde,

Kadın akademisyenler: “Türban, eğitim hakkını engelliyor!”

Merhum Necmettin Erbakan’ın liderliğindeki Refah Partisi’nin 1980’lerin ikinci yarısından itibaren istikrarlı bir büyümeye girmesi pek çok çevreyi rahatsız etmişti.

Özellikle 1994 lokal seçimleri yaklaşırken, RP’nin adayı Recep Tayyip Erdoğan’ın seçimlerde başarılı olma ihtimaline karşı dindar kesitlere yönelik tavırlar daha da artmıştı. Bu çerçevede, 17 Mart 1994 tarihinde değişik üniversitelerden 380 bayan öğretim üyesi ve vazifelisi, periyodun Başbakanı Tansu Çiller’e bir mektup göndermişlerdi. Üniversite çalışanları, o periyotta devam eden başörtüsü yasağına karşın, tek tük örneklerden hareketle “türban üniversitelerde yayılıyor” propagandası yapmışlardı. Mektupta, bu mevzudaki bildik polemikler sıralandıktan, “örtünerek örtünmeyenler üzerinde baskı oluşturulduğu” üzere görüşler lisana getirildikten sonra, “üniversitelerdeki türbanlı öğrenciler öğretim özgürlüğünü engellemektedir” denilmişti.

“Ya bıyıklı bir adam tıraş olup türban taktıysa?”

28 Şubat sürecinde, dindarlığa işaret sayılacak sembollere karşı temelsiz münasebetler üretme gayretleri gülünç durumlara da yol açabiliyordu.

Dönemin basınına yansıyan haberlere nazaran, 19 Ekim 1996 tarihinde, İstanbul Üniversitesi Sıhhat Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Hemşirelik Kısmında okuyan tüm öğrenciler bir dersten sınıfta kalmıştı. Bunun münasebeti ise dersi alan 70 başörtülü öğrencinin 30’unun başını açmamasıydı. Okul yönetimi de bunun üzerine “güvenlik gerekçesiyle” imtihanı geçersiz saymış ve bütün sınıfı başarısız saymıştı.

Dönemin okul müdürü Demir Tiryaki, mevzu ile ilgili olarak, “Başörtülü öğrencilerin erkek mi bayan mı olduğu anlaşılamıyor. Bıyıklı bir adam tıraş olarak başörtü takabilir ve kız öğrencinin yerine derslere, imtihanlara girebilir” demişti.

“6 saatte bir cami inşa ediliyor. Taksim’e mescide ne gerek var?”

Dönemde, bilhassa 1990’lı yılların ikinci yarısında “Taksim’e cami” konusu da birçok kesim tarafından eleştirilmişti. Erbakan Hükümeti işbaşındayken bu türlü bir inşaat ihtimalinin belirmesi üzerine, köşe muharrirleri sık sık bu mevzuyu işlemişlerdi.

Cumhuriyet gazetesinden Cüneyt Arcayürek, ülkede 6 saatte bir cami yapıldığını iler sürerek, “Gözümüz doymuyor galiba. Türkiye’de onca sorun varken, bunların üzerine gidip tahliller bulunması gerekirken, Taksim’den sonra Çankaya’ya da cami yapılması tartışmalarının bu kadar gündemi meşgul etmesi yanlış.” diye yazmıştı.

Emin Çölaşan da Hürriyet gazetesindeki köşe yazısında, “Taksim’e cami yapacağız Artık en son din sömürüsü burada fışkırdı. Her kentin muhakkak yerleri vardır ki, o kentin simgesidir. O mimari ve tarihi dokuyu hangi emelle olursa olsun bozmak mümkün değildir. Taksim’e cami, kentin tarihi dokusunu bozacaktır.” sözlerine yer vermişti.

Yine Hürriyet’ten Bekir Coşkun ise “Refah Partisi, ‘Taksim’e cami temeli ile İstanbul’un yine fethi’ diyerek, buna karşı çıkan kesiti zımni olarak isimlendiriyor: Bizans tarafı… Halbuki mescitler barış-sevgi yeridir. Bunların elinde cami bile siyasi arbedeye materyal oluveriyor.”

Özkök’ün Hürriyet’i: Karayoluyla hac, kurban derisine özgürü tahriktir

28 Şubat devrinde Hürriyet gazetesini yöneten Ertuğrul Özkök, gazeteyi daha eski yıllardaki genel tavırdan farklı olmayarak yeniden dindar kesim aykırısı bir konumda tutmuştu. Refah Partisi’nin daima eleştirel bir biçimde ele alındığı sayısız haberlerden birisi de 4 Şubat 1997 tarihinde yayımlanmıştı. “Tahrikler bitmiyor” manşetiyle çıkan haberde, “Refah Partisi türban, karayolu ile hac, kurban derileri, Taksim’e cami krizlerini yeni krizler yaratarak daha da tırmandırıyor.” sözleri kullanılmıştı.

Haberin devamında, Sincan’da Kudüs’deki Mescid-i Aksa Camii’ne benzeyen bir çadırın Atatürk büstünün karşısına konulmasından bahsedilerek, “Ata’ya nispet gibi” başlığı atılmıştı.

“Resmî yazı”dan: Türbanlı giremez (temizlikçi, sütçü vb hariç)

TSK bünyesindeki işçinin eşlerine yönelik başörtüsü yasağı da periyotta sık sık gündem oluyordu.

Kara Kuvvetleri Komutanlığı’na bağlı 4. Zırhlı Tugay Komutanlığı tarafından 1998’de yayımlanan “Çağdaş kıyafet bahisli genelge”de, “Kılık Kıyafet Kanununa muhalif olarak giyinen ve çağdaş görünüm sergilemeyen, bilhassa genç yaşına karşın türban ve tesettür giyen (lojmanlara süt, yoğurt vermek, paklık yapmak vb. nedenlerle gelen mahalli kıyafetli bayanlar hariç) yüz çizgileri tam muhakkak olmayan şahısların askeri toplumsal tesis, kantin ve lojmanlara girişleri emniyet ve güvenlik açısından sakınca teşkil etmektedir.” tabirlerine yer verilmişti.

“Cami açılışında dini konuşma yaptığından ihracına…”

Dindarlara karşı atakların tavan yaptığı süreçte, üç Vali, 166 Kaymakam, 41 Vali Yardımcısı ve üç Hukuk İşleri Müdürü hakkında rapor yazılarak kamudan ihraç kararları alınmıştı. Bu raporlardan 1997 tarihinde hazırlananında ise bir mülki amirle ilgili olarak şu “suçlamalar” lisana getirilmişti:

“Cami açılışında dini içerikli konuşmalar yapması, tarikat piriyle bayramlaşması, 1997 yılı Kurban Bayramında deri toplamak için resmi araç talep eden Türk Hava Kurumu Derneğine araç tahsis etmemesi, Atatürk düşmanlığı, makam odasında namaz kılması, eşinin ve büyük kızının türbanlı olması…”

Turist Rehberleri Esnaf Odası: Bu kadar cami ve İHL’yi turistlere izah edemiyoruz

28 Şubat sürecinde “sivil” görünümlü ancak aslında vesayetçi reflekslere sahip olan devlet dışı örgütler de dindar kısma karşı muhalif tavırda ön sıralarda yer almışlardı.

Pek çok “sivil toplum örgütü” 8 yıllık kesintisiz eğitimin gerçekleştirilmesi, İmam Hatip Liselerinin sayılarının azaltılması ve Kuran Kurslarının kapatılması üzere talepler içeren açıklamalar yapmaktaydı. Durumdan görev çıkartanların sayısı artıyor ve sıklıkla hususla hiçbir alakası olmayan kısımlar de açıklamalarda bulunuyordu.

“İstanbul Turist Rehberleri Esnaf Odası” da bu furyaya katılmış ve şu satırların yer aldığı bir bildiri yayımlamıştı:

“Dünyaya, Müslümanların çoğunlukta bulunduğu tek laik ülke olma özelliği bulunan ülkemizde devlet eliyle demokrasi ve laiklik düşmanı milyonlarca insan yetiştirildiğini açıklayamıyoruz. Yarım milyon gencimizi, nasıl oluyor da yalnızca din adamı yetiştirmekle sonlandırılması gereken din okullarından (İHL) üst seviye kamu yöneticisi olarak çıkardığımızı anlatamıyoruz. Cami sayısının okul sayısının önüne geçmesine müsaade veren bir devlet anlayışını izah edemiyoruz.”