Yağ tabakası gibi beyni sarıyor

Mert İnan-   Türkiye Eğitim Derneği’nin, Ulusal Eğitim Bakanlığı’nın öncülüğünde “Dijital Obezite Sempozyumu” gerçekleştirildi. Sempozyuma katılan Psikolog Prof. Dr. Acar Baltaş, dijitalleşme ve toplumsal medyaya bağımlılığına ait Milliyet’in sorularını yanıtladı. Baltaş, günde 240 dakikaya varan Twiter, Facebook, YouTube, Whatsapp ve online sinema platformalrı üzere yeni medya ortamlarında içerik tüketilmesinin “Dijital Obezite”nin işaretleri olarak tanımladıklarını söyledi. Prof. Dr. Baltaş, “Trafik durduğunda elimizi telefona atmamak, topluluk içindeyken telefonu elimize almamak ve telefonu ortada tutmamak kıymetli. Telefon şeytan! Daima bildirim geliyor. Münasebetiyle toplumsal medya ile telefondan gelen bildirileri azaltmak, görüntü ve sinema mecralarında tüketilen vaktinin da kendi hayatımızdan gittiğini bilmemiz gerekiyor” diyor.

Dijital bağımlılığın yalnızca çocuk, ergen ve gençleri değil, yetişkinleri de pençesine aldığını belirten Prof. Dr. Acar Baltaş, sorularımızı yanıtladı.

Fast food üzere

Dijital obezite aslında içsel boşluğumuzu doldurma gereksiniminden mı kaynaklanıyor?

İnsanların dijital medyaya iradi bir esaretle bağlanmalarının nedeni bu ortamda buldukları doyum. Bu doyum kullanıcılar tarafından günlük hayatın baskısından kurtulmak, rahatlamak, vakit geçirmek, bilgi edinmek, toplumsal medyadaki akım ve ilgilerin dışında ve gerisinde kalmamak olarak ortaya çıkıyor. Toplumsal medyadaki bilgiler obez insanların vücutlarındaki yağ katmanı üzere beyni sarıyor ve işlemesini zorlaştırıyor. Bir manada fast food’un sıhhatsiz besin ve gereksiz kalorilerle insan vücuduna verdiği ziyanı, sıhhatsiz bir zihinsel besin olarak insan beynine veriyor.

Dijitale olan yatkınlığa ait sayılar var mı?

Güvenliweb.org’un Şubat 2022 datalarına nazaran taşınabilir telefon kullanan sayısı 78 milyon, internet kullanımı 70 milyon, etkin toplumsal medya kullanıcısı 69 milyona ulaşmış durumda. İnternet kullanımı günde ortalama 8 saat, toplumsal medyada geçirilen vakit ise 3 saate ulaşmış bulunuyor. Sürat ve teknolojiye bağlılık hayatlarımızı karmaşıklaştırdığı üzere ruh ve vücut sıhhatimize ziyan vermeye başladı. ABD’de 16-24 yaş arasındakilerin yüzde 54’ü 24 saat cep telefonundan, yüzde 64’ü toplumsal medyadan uzak kalmaya dayanama-yacaklarını bildiriyor. Yaşanan durumun özeti dijital obezitedir. Dijital teknolojilerin çok kullanılması somatik semptomları yüzde 6, depresyonu yüzde 4 artırırken, paranoid eğilimleri güçlendirip, akıl ve ruh sıhhati sıkıntılarına yol açabiliyor.”

Öbür iradenin güdümü

Şimdiki vaktin insanları olarak dijital köleler haline mi geldik?

Yeni medyanın farkı dijital, etkileşimli, hipermetinsel yani bilgiler ortasında geçiş imkânı ve sanal olması. Günde 120, kimi kaynaklara nazaran de 240 dakika Tweet, Facebook, YouTube, Whatsapp, Netflix üzere yeni medya ortamlarında içerik tüketmek dijital obezitenin işaretleri olarak bedellendiriliyor. Dijital aygıtları kullanmaya başladıktan sonra vazgeçilmez hale geldikleri için ‘heroic device’ (kahraman araç) deniyor. Bu aygıtları uzun mühlet kullanmak, vazgeçilmez yapmakla kalmıyor tıpkı vakitte bağımlılık yapmaya başlıyor. Bağımlılık bir objeye, bireye yahut nesneye duyulan önlenemez istektir ve kişinin diğer bir iradenin güdümü altına girmesinden farksızdır.”

Gerçek bağlardan uzaklaşıyorsunuz

Dijital Obezite ne üzere sorun yahut semptomlara yol açabiliyor?

Bu ortamda fazla vakit geçirmek dikkat dağınıklığına, odaklanma zorluğuna, yüz yüze irtibatta azalmaya, toplumsal hayattan uzaklaşmaya, akademik performansta düşüşe, gündelik hayatın sorumluluklarından kaçmaya, şahsî bakımını ihmal etmeye, aile içi bağlantının kopmasına ve problemler yaşanmasına neden oluyor. Ayrıyeten kas ve iskelet ağrıları, uyku bozukluğu, göz yorgunluğu bu ortamda uzun vakit geçiren insanlarda görülen belirtiler. Toplumsal medya beşerler ortasındaki gerçek bağlantılarda azalttığı üzere, gerçek olmayan toplumsallaşma illüzyonu doğuruyor ve insan bağlantılarını değersizleştiriyor. Dijital teknolojilerin çok kullanılması somatik semptomları yüzde 6, depresyonu yüzde 4 artırırken, paranoid eğilimleri güçlendirip, akıl ve ruh sıhhati meselelerine yol açabiliyor. birçok bireyde narsistik eğilimleri güçlenmesine neden oluyor.”

Metaverse daha büyük tehdit oluşturabilir mi ?

Yeni medya platformları, üreticileri tarafından kasıtlı olarak bağımlılık yapmak üzere programlanıyor. Metaverse’in yaygınlaşmasıyla yeni medyanın bir sonraki büyük halk sıhhati krizi olacağını düşünmek abartı olmaz. Metaverse’in gelecek 10 yıl içinde çok daha büyük potansiyel tehditler ortaya çıkacaktır.”

Kırmızı ışıkta telefona bakıyorsanız….

Dijital obez olup olmadığımızı nasıl anlayacağız?

Dijital obezitenin belirtileri kırmızı ışıkta trafik durduğunda telefonuna bakmak, arkadaşlarla toplantıda husus kendisinden uzaklaştığında telefonuna bakmak, tuvalete telefonla girmek , giderek daha uzun mühletlerle ve çeşitlenen mecralarda vakit geçirmek. Telefondan uzak kalma, haberleri kaçırma korkusu, ego sörfü (kendisi ile ilgili haberleri arama), selfitis (sık sık fotoğrafını çekme) olarak ortaya çıkıyor. Yeni medya platformları, kasıtlı olarak bağımlılık yapmak üzere programlanıyor. Metaverse’in yeni medyanın bir sonraki büyük halk sıhhati krizi olacağını düşünmek abartı olmaz. Teknoloji ve İnsanlık kitabının muharriri Gerd Leonhard ise taşınabilir aygıtları yeni sigaralar olarak tanımlıyor.

Memnunluk uygulamalarda değil

Sorunu nasıl aşacağız?

Teknoloji hayatımızın bir modülü lakin insanı insanlığından uzaklaştırmaya başladığını düşünenler giderek çoğalıyor. Zira insanların aradıkları memnunluğu ekranda, bulutta (cloud) ve app’lerde bulamaları mümkün değil. Sürat ve teknoloji tutkunluğunun dijital dünyada karşılık bulmasına reaksiyon olarak ‘yavaş medya’ hareketi başladı. Maksat sınırsız enformasyonu yönetebilen şuurlu medya okuru yaratmak. Albert Einstein ‘İnsan ‘ruhu teknolojiye yenilmemelidir’ kelamını 1941’de söylemiştir. Fütürist Alvin Tofler’in 1981’de söylediği üzere bildiklerimizi silme sürecinden geçip yine öğrenme sürecine girmemiz gerekiyor.

Toplumsallaşma ve yeni hünerlere yönelmeli

Acar Hoca, kişisel olarak yapılması gerekenleri de şöyle anlatıyor: “İnsanlar günün 8 saatini YouTube’da, 8 saatini Netflix’de geçirebiliyor. Meğer, arkadaş buluşmaları, yeni maharet öğrenmeye vakit ayrılabilir. Günde 1 saat yeni maharet öğrenmek için harcayan biri 2 yıl sonra o hünerin uzmanı haline gelebilir. İnsan beyni ormanda yaşamak, tabiatta çaba için yapılmış. Beyin ortada kalınca kendimize yararlı olamıyor, bulduğumuzu tüketiyoruz. Aileler küçücük çocuklarının eline tablet yahut telefon tutuşturmaktan vazgeçmeli.”