‘Yeşil finansman ile temiz enerji’

Son 5 yılda petrol ve gaz sanayisi yılda ortalama 1.5 trilyon liralık ciro yapmış. Bu yıl ise bu sayı 4 trilyon dolara yükselecekmiş. Sayıları Milletlerarası Güç Ajansı (IEA) Lideri Fatih Birol’un geçen hafta CNBC ile yaptığı röportajdan aldım. Muazzam bir artış lakin şaşırtan değil. Keşke bu paraların bir kısmı dünyayı kirleten sanayilere akmak yerine pak güce aksaydı.

Birol da bizler üzere, “Umarım ki, para pak güce, pak ve inançlı güç teknolojilerine de gider” dileğinde bulunuyor. Bu dilek uzun bir vakittir dünyanın gündeminde. Geçen yıl kasım ayında Glasgow’da yapılan tarihi iklim konferansında da en fazla tartışılan hususlardan biri buydu. Dilek bir aksiyon planına çevrilmeye çalışıldı lakin istenilen noktaya hala varılamadı.

Temiz güce geçişin artık bir mecburilik olduğu kabul ediliyor. Lakin gelişmeler bu zorunluluğa uygun davranıldığını teyit etmiyor. Mesela global ısınmaya neden olan ve atmosferi kirleten kömür, petrol ve doğalgaz üzere fosil yakıtlara para akmaya devam ediyor. Bilhassa bunlar ortasında karbondioksit salımı açısından en günahkarı olan kömüre hala finansman sağlanıyor. Meğer ortada açıklanan birçok taahhüt var.

Temiz güce geçişin yolu kirleten güce akan finansmanın kesilerek paranın ve yatırımların pak güce akması.

Çok çalışmak gerek

Bu mevzuyu geçen hafta Forum İstanbul 2023 kapsamında düzenlenen “Yeşil Finansman ile Pak Enerji” başlıklı panelde uzun uzadıya tartıştık. Benim moderatörlüğünü yaptığım panele Türkiye İhracatçılar Meclisi Lider Vekili Başaran Bayrak, TEB Genel Müdür Yardımcısı Aşkın Dolaştır, Sürdürülebilir Kalkınma Derneği Lideri Ebru Dildar Edin, TSKB Genel Müdür Yardımcısı Hasan Hepkaya, EBRD Türkiye Ülke Lider Vekili Şule Kılıç ve Dünya Bankası Sürdürülebilir Kalkınma Dal Başkanı Laurent Debroux katıldılar.

Panelde global ısınma ile artan etraf felaketlerini önlemek ve karbon salımını düşürmek için güç üretiminde yenilenebilir kaynaklara yönelmenin maliyetinin nasıl karşılanabileceğini konuştuk. Gördük ki, ortada hala üzerinde çalışılması gereken çok soru var. Mesela:

– Paris İklim Anlaşması’nı onaylayan Türkiye için özel bir finansman altyapısı ve kaynak transfer stratejisi nasıl olmalı?

– Yıllık 4 milyar dolara yakın vergi yükü getirecek Avrupa Yeşil Mutabakat için yapılacak olan yeşil dönüşüm yatırımlarının teşvik siyasetleri neler olmalı?

– AB Avrupa Yeşil Mutabakata ahenk sürecinde finans dalına hangi misyonlar düşüyor?

– AB Yeşil Mutabakat sürecinde Türkiye’nin önündeki fırsatlar neler? Hangi uygulamaların hayata geçirilmesi gerekiyor?

– Finans dalının 2030 gayesi doğrultusunda yol haritası ne olmalı?

– Pak güce geçişte kamu, özel bölüm ve STK’lara ne üzere misyonlar düşüyor? Dünya Bankası ve EBRD üzere kuruluşlar bu süreçte nasıl bir rol oynayabilirler?

– Pekala ya Çin olağan tüketim eğilimine dönerse…

Dünya ‘rahatsız’

Fatih Birol röportajında, gelecek aylarda dünyanın karşı karşıya kalacağı zorluklardan bahsetti. Bunlardan biri de petrol piyasasındaki rahatsızlıktı. Rahatsızlık sözü Fatih Birol’a ilişkin değil, ben seçtim bu kelimeyi. Zira petrol ve gazın esiri olan dünya mevcut durumdan sözün tam manasıyla rahatsız.

ABD, Brezilya ve Kanada petrol üretimini artırdı. Birol’a nazaran Orta Doğu’daki üreticiler de üretimi artırabilir. Yani dünyada petrol arzı artıyor ve daha artacak lakin tekrar de rahat değiliz. Zira talep tarafında ne olacağını bilmiyoruz.

Pandemi önlemleri nedeniyle Çin’in talebinin azalması fiyatları bir ölçüde rahatlatmıştı lakin bu tedbirler yavaş yavaş kalkmaya başladı. Fatih Birol da herkesin aklına gelen soruyu soruyor ve Çin’in olağan petrol tüketim eğilimine dönmesi durumunda olacakları sorguluyor. Ve de diyor ki, “Bu yaz dünyada çok sıkıntı bir yaz olabilir.”

Bu durum pak güce geçiş arayışların ve uğraşlarını artırabileceği üzere artan güç maliyetleri nedeniyle pak güç yatırımlarını olumsuz da etkileyebilir.

Fosil yakıttan pak güce geçiş maliyetli bir süreç. Bu nedenle kritik olan şey mevcut basamakta pak güç finansman akışının kesilmemesi.

2010 yılında bu tıp projeleri finanse etmek için Yeşil İklim Fonu oluşturulmuştu. Varlıklı ülkeler yılda 100 milyar doları ayırmayı kabul etmişlerdi. Fakat bu para bile bir türlü tam olarak toplanamadı.

Aynı biçimde şirketlerin yatırımlarını finanse edebilmek için başvuracakları yeşil finansman araçları artarak devam etmeli; sermaye piyasaları bu tıp taleplere daha açık hale gelmeli. Bu noktada daha fazla sayıda şirketin sürdürülebilirlik endeksli tahvil ya da yeşil bono ihraç ettiklerini görmeliyiz.