Cihat Aslan – Kripto para dalı, pandemi periyodunda gelir kaybına uğrayan büyük bir nüfusun ortaya çıkmasıyla birlikte binlerce insanın yeni umudu haline geldi. Salgın periyodunda insanların daima meskende olması ve interneti kullanarak gelirlerini artırmak istemeleri, ekonomik kriz, işsizlik üzere durumlar nedeniyle kripto para piyasasında Türkiye’nin hissesi hiç olmadığı kadar yükseldi. Alışılmış durum bu türlü olunca kazananlar daha fazla hırslandı, kaybedenler de ziyanlarını çıkarmak için çabaladıkça battı. Hukukçular, kripto paralarla ilgili rastgele bir özel düzenleme bulunmadığından Türk Ceza Kanunu’nun klasik kabahatleri çerçevesinde süreç yapılmaya çalışıldığını belirtti. Psikolog ve sosyologlara nazaran, pandemi periyodunda yaşanan ekonomik kriz kripto paralara ilgiyi artırdı.
Kripto paralara ve borsaya yatırım yapan vatandaşların üç temel sebebinin bulunduğunu belirten psikolog Prof. Dr. Acar Baltaş, “Paraya çok gereksinim duymak, kolay para kazanılacağına inanmak ve açgözlülük” dedi.
Bu alanlara yatırım yapanların kişilik özellikleri açısından ihtiyatlılığı düşük, optimist şahıslar olduğunun araştırmalarla saptandığını belirten Prof. Baltaş, “Yeri geldikçe ‘Zahmetsiz gözüken’ yararın çok kez tuzaklar içerdiğini, yaşanmış olaylardan hareketle karşılıklı sohbet formunda paylaşmak uygundur. İnsanların çok paraya muhtaçlığı duymasının haklı yahut haklı olmayan sebepleri olabilir. Bugün Türkiye’de genç işsizliği, insanların bütçelerini yetiştirememesi, yakın gelecekle ilgili umut görememeleri birtakım insanların bunu istismar etmesine sebep oluyor. İntiharları, kripto paraya bağlamak çok mümkün değil. Kripto paradan intihar eden kişi yolun sonuna gelmiş, bu olay bardağı taşıran son damla olur” dedi.
‘Hata yapabiliyorlar’
Psikolog Alanur Özalp ise kazanan ve kaybedenlerin durumunu şöyle özetledi: “Kripto para piyasalarında kazanan şahıslar, kendilerini daha zeki, daha akıllı, ‘Bak neler yapıyorum’ diye gururlanarak öbür boyutta görebilirler. Tabi kazandıkça büyük oynama, daha fazla oynamak istiyorlar. Daha süratli hareket ederken de yanılgı yapabiliyorlar. O yanılgıların sonu da berbat sonuçlanabiliyor. Kaybetme boyutunda baktığımız vakit çoklukla çabucak varlıklı olmak isteyen, çalışmadan köşeyi dönmek istemeyenler karşımıza çıkıyor. Bilhassa gençler bu hususta sahiden tesirli. Bir an önce bir formda her şey olsun istiyorlar. Ayrıyeten ekonomik krizin olduğu her ülkede bu tip talih oyunları daima ön plana çıkıyor. Batışlarla hırçınlık, öfke, öfkenin direkt kendine dönmesi de intiharlara sebep oluyor.”
Ekonomik arayışın tesiri
Üsküdar Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Sosyoloji Kısmı Öğretim Üyesi Dr. Tuğba Aydın Öztürk, pandemi sürecinde kripto para piyasasına inancın arttığını belirterek, şunları söyledi:” Pandeminin olumsuz tesirinin en fazla kendini gösterdiği alanların başında iktisat geliyor. Pandemi sürecinde kripto para piyasasına daha fazla güvenilmiş ve süreçler artmıştır. Bu ilginin en değerli sebeplerinden birisi de dijital ahenk. Yani pandemiyle birlikte çok kısa bir mühlet içinde uzaktan çalışma ya da online iş modellerine geçiş yaptık. Türkiye’de kripto para uygulamalarına ağır ilgi gösterilmesi tüketici alışkanlıkları ve ekonomik arayış üzere faktörler ile açıklanabilir. Pandemiyle birlikte iş kaybına uğrayan ve ekonomik darlığa giren binlerce aile var. Son günlerde Bitcoin’de battığı için hayatına son veren şahısların haberlerine tanıklık ediyoruz. Tüm malvarlığının tek bir kaynağa yönlendirilmesi sonucunda yaşanan büyük ekonomik kayıplar ve buna bağlı olarak gelişen intihar olayları toplumun verdiği ruhsal ve sosyolojik tepkilerdir.”
Dolandırıcılık ve örgüt
Kripto para dolandırıcılığı ile ilgili savcılığa çok sayıda hata duyurusunda bulunulurken, şikayete bahis edilen cürümler ise şöyle sıralandı: “Nitelikli dolandırıcılık, Hata işlemek maksadıyla örgüt kurma, Hata işlemek gayesiyle kurulan örgüte üye olma, Bilişim sistemleri banka yahut kredi kurumlarının araç olarak kullanılması suretiyle dolandırıcılık.”
TCK’daki klasik hatalar
Ahi, “Kripto paralar nedeniyle mağdur olan şahıslar için getirilmiş rastgele bir özel düzenleme bulunmadığından Türk Ceza Kanunu’un klasik hataları çerçevesinde süreç yapılmaya çalışılıyor. Kripto para borsalarının ortadan kaybolmasıyla ilgili inancı berbata kullanma kabahati oluşabilir yahut duruma nazaran bilgileri erişilmez kılma cürmü akla gelebilir.”
‘Yasa yok, ikincil düzenleme var’
Kripto paraların yaygınlaşmasıyla birlikte yasal düzenlemeler olmasa da, birtakım ikincil düzenlemeler yapıldığını belirten Bilişim Hukukçusu Avukat Gökhan Ahi, şöyle konuştu: “Merkez Bankası tarafından yayımlanan ve yürürlüğe giren yönetmelik, ödemelerde, ödeme hizmetlerinin sunulmasında ve elektronik para ihracında kripto varlıkların kullanılamayacağını düzenlemektedir. Mali Kabahatleri Araştırma Konseyi Başkanlığı (MASAK) ise, kripto varlık hizmet sağlayıcılar ile ilgili yükümlülükler ve cezai yaptırımlar getiren bir rehber yayınladı. Rehberde kripto varlık hizmet sağlayıcılarını tıpkı bankalar, sigorta şirketleri ve varlık idare şirketleri üzere hata gelirlerinin aklanması ve terörün finansmanının önlenmesine dair önlemlere ait kanunda “yükümlü”ler ortasına dahil etti. Rehbere nazaran, müşterinin tanınmasına (Know Your Customer) ait temeller mevcut.”
Miras bırakılabilir mi?
Thodex mağdurlarının avukatlarından Sinan Keskin, kripto para borsalarındaki varlıkların miras bırakılıp bırakılmayacağına ait şunları söyledi: “Burada aslında akademik bir tartışma konusu var. Kripto paralardaki miras hadisesinde varlık olmayan birşey, nasıl miras bırakabilir. Örneğin, bir kişi öldüğünde mirasçısı elinde veraset ilamıyla kripto paraları aldığı aracı borsa firmasına ‘Ben bu kişinin mirasçısıyım, kriptolarını hesabıma atılmasını istiyorum’ derse, borsa vermeyebilir. Bu bahiste hiçbirşey yapamazsınız, zira kripto paralar şu an bir varlık değil, SPK’ya kote değil. Bu manada bir bağlayıcılığı yok. Burada firma yasal mirasçıya memnuniyet ve kurumun güvenilirliği ismine kabul edebilir. Büsbütün kurumun inisiyatifine bağlı.”
