Zamana karşı yarışıyorlar… Ukrayna’nın en büyük sınavı olacak!

Ukrayna’nın başşehri Kiev’in kuzeybatısında yer alan Buça’da Rus güçlerinin bölgeden çekilmesinin akabinde çok sayıda sivilin cansız vücutlarının bulunmasının yankıları sürüyor.

Buça’da yaşanılanları soykırım olarak tanımlayan Ukrayna, bu mevzuda yalnız değil. Pek çok ülke Buça’daki manzaralara sert reaksiyon göstermiş durumda.

Dünya Buça’da yaşanılanların savaş cürmü olarak tanımlanıp tanımlanamayacağını tartışıyor. Milletlerarası Ceza Mahkemesi (UCM) başsavcısı Karim Khan, ‘Yasa bu bahiste net, sivilleri taammüden amaç almak kabahat, sivil objeleri taammüden gaye almak suç’ diyor ve bir de ihtarda bulunuyor.

Khan savda bulunan ülkenin ispat yükü olduğunu belirtiyor. Hukuk uzmanlarına nazaran, Ukrayna’nın en büyük imtihanı da burada başlıyor.

Ukrayna’nın Buça kentinde devam eden arama-kurtarma çalışmalarının akabinde 65 sivilin daha cansız vücuduna ulaşıldı.

Ukrayna’nın Buça kentinde devam eden arama-kurtarma çalışmalarının akabinde 65 sivilin daha cansız vücuduna ulaşıldı.

Hukuk sistemi epey tartışmalı olan Ukrayna’nın bu kadar bir soruşturmayı yürütüp yürütemeyeceği merak konusu.

Rusya’nın işlediği belirtilen 2 binden fazla savaş kabahatini yurtiçi ve yurtdışındaki mahkemelere taşıma misyonu Başsavcı Iryna Venediktova’da. Çünkü Venediktova’nın ofisi ülkede soruşturma yetkisine sahip tek kurum pozisyonunda.

Fakat uzmanlar savaş cürümlerinin araştırılmasının epey güç bir süreç olduğunun altını çiziyor.

Venediktova’nın bu kapsamda savunmaya karşı duracak fizikî, kelamlı ve açık kaynaklı ispatları toplayıp tahlil edebilen farklı uzmanlardan oluşan bir gruba gereksinimi olacak.

VAKTE KARŞI YARIŞ

Diğer bir deyişle başsavcılık kanıtları toplamak için vakte karşı bir yarış verecek. Davaları oluşturmak için ispat toplamakla uğraşan Ukraynalı STK’ların bu bahiste Venediktova’ya yardımcı olabileceği belirtilirken yargı çalışanları da kendi imkanları ile bir müddettir ispat topluyor.

İngiliz Guardian gazetesinde yer alan habere nazaran, çalışanlar kelam konusu kanıtları başsavcılık tarafından kurulan savaş kabahatleri web sitesine sunmaya hazırlanıyor.

Kanıt toplama faaliyetlerini yürüten bir öteki küme ise UCM savcıları tarafından kabul edilebilir sözler toplamak üzere eğitilmiş olan Hakikat Avcıları STK’sı.

UKRAYNA’DA HANGİ SAVAŞ CÜRMÜ TEZLERİ VAR?

Müfettişler ve gazeteciler, Ukrayna’nın başşehri Kiev yakınlarındaki Buça kentinde ve kente yakın öteki bölgelerde sivillerin kasıtlı olarak öldürüldüğüne dair ispatlar buldular.

Ukrayna güçleri toplu mezarlar bulduklarını, sivillerin ayakları ve elleri bağlandıktan sonra vurularak öldürüldüklerine dair ispatlar olduğunu söylüyor.

ABD Lideri Joe Biden, “Bu adam acımasız” dediği Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in “savaş suçlusu” olduğuna inandığını ve savaş cürümlerinden yargılanması gerektiğini söyledi.

Geçen hafta ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken de Rusya’nın “apartmanları, okulları, hastaneleri, kritik altyapıyı, sivil araçları, alışveriş merkezlerini ve ambulansları yok ettiğini” belirtmişti.

Mart ayında Ukrayna’nın güneydoğusundaki kıyı kenti Mariupol’daki bir tiyatroya Rus güçlerinin saldırısı, bir toplu katliamın birinci teyit edilen yeri olarak gündeme geldi. Binanın dışında dev harflerle “çocuklar” sözü yazılıydı.

Ukrayna daha evvel Rusya’nın Mariupol’daki bayan doğum hastanesine hava saldırısını savaş cürmü olarak nitelendirmişti. Ayrıyeten Harkov’un sivil bölgelerinin misket bombalarıyla vurulduğuna dair ispatlar var.

İngiltere, Rusya’nın (oksijeni emerek büyük bir vakum oluşturan) termobarik patlayıcılar (vakum bombası) kullandığını söylüyor. Bu silahlar yasaklanmamış olsa da, sivillere karşı kasıtlı kullanımları neredeyse mutlaka savaş kurallarının çiğnenmesi olarak bedellendiriliyor.

Birçok uzman, işgalin kendisinin “saldırgan savaş” kavramı altında bir cürüm olduğunu savunuyor.

KUŞKULU SAVAŞ SUÇLULARI NASIL YARGILANABİLİR?

Yugoslavya’nın dağılması sırasındaki savaş hatalarını araştıran mahkeme de dahil olmak üzere, İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana bir kadro tek hedefli kurulmuş mahkemeler gündeme geldi.

1994’teki Ruanda’da soykırımından sorumlu olanları yargılamak için de bir organ oluşturuldu. Bugün, Milletlerarası Ceza Mahkemesi (UCM) ve Memleketler arası Adalet Divanı (UAD) savaş kurallarının uygulanmasıyla ilgili rollere sahip.

UAD, devletlerarasındaki uyuşmazlıklar hakkında karar verebiliyor fakat bireyleri kovuşturamıyor. Ukrayna, Rusya’ya karşı dava açtı.

UCM Rusya aleyhine karar verirse, bunun uygulanmasından Birleşmiş Milletler Güvenlik Kurulu (BMGK) sorumlu olacak. Lakin Konsey’in beş daimi üyesinden biri olan Rusya, yaptırıma yönelik rastgele bir öneriyi veto edebilir.

UCM, tek tek devletlerin mahkemelerinde bulunmayan ferdî savaş hatalılarını araştıyor ve kovuşturuyor. UCM için, 1945’te en önemli Nazi önderlerini yargılayan Nürnberg mahkemelerinin daimi hale gelmiş çağdaş halefi denebilir.

Nürnberg mahkemeleri, milletlerarası hukuku korumak gayesiyle ülkelerin özel bir mahkeme kurabileceği prensibini pekiştirdi.