Zelzeleyle ilgili başarılı çalışmaları mükafatı beraberinde getirdi

Karadeniz Teknik Üniversitesinde (KTÜ) Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Kısmı Yapı Anabilim Kolu Öğretim Üyesi Prof. Dr. Altunışık, TÜBA’nın bilim insanlarını teşvik, takdir ve ödüllendirme misyonu kapsamında her yıl verilen, Türkiye’nin en itibarlı ödüllerinden biri olan TÜBA-GEBİP mükafatına mühendislik bilimleri kategorisinde seçildi.

Prof. Dr. Altunışık, yaptığı açıklamada, yaklaşık 15 yıldır Türkiye’deki yapıları zelzeleye hazırlama, yapı sıhhatlerini izleme ve sarsıntılardan sonra yapısal hasarları süratli tespit etme üzerine çalıştıklarını söyledi.

Tabiplerin, hastalarının sıhhatlerini belli aralıklarla izlediği üzere kendilerinin de yapıların sıhhatini izlediklerine işaret eden Altunışık, yaşanabilecek rastgele bir zelzelede yıkılacak binaları evvelce tespit etme, sarsıntıya hazırlama ve sonrasında da süratli müdahalede bulunma üzere çeşitli projeler geliştirdiklerini aktardı.

Altunışık, çalışmalara yaklaşık 15 yıl evvel TÜBİTAK projesi kapsamında yurt dışından ölçüm sistemi satın alınarak başlandığına dikkati çekerek, “Yıllar içinde bu doğrultuda projeler geliştirildi. Sonrasında grubumuzla birlikte, bu sistemlerin ülkemize yerlileşme ve ulusallaşma atağı altında kazandırılması gerektiğine karar verdik. Çalışmalarımızı bu tarafa çevirdik.” dedi.

Ulusal ve yerli imkanlarla yeni projeler geliştirmek için 2018’de Yapı Sıhhati İzleme Laboratuvarını kurduklarını lisana getiren Altunışık, laboratuvarda 
Prof. Dr. Süleyman Adanur, Doç. Dr. Murat Günaydın, araştırma vazifelileri Fatih Yesevi Okur, Ali Fuat Genç, Yunus Emrahan Akbulut, Fezayil Sunca, 
Esin Ertürk, Olguhan Şevket Karahasan, Ali Kaya, Mustafa Öztürk, inşaat yüksek mühendisleri Ebru Kalkan Okur, Sara Mostofı, inşaat mühendisleri Mehmet Can Yıldırım, Burak Taş, Mustafa Yılmaz, Mehveş Meral ve Algıhan Kaşif Karahasan’dan oluşan takımın akademik çalışma yaptığını söz etti.

Altunışık, Türkiye’de bu alanda çalışan en kapasiteli takım olduklarının hatta dünyadaki en geniş takımlar ortasında da yer aldıklarının altını çizdi.

KTÜ Rektörlüğü, TÜBİTAK ve sanayicilerin de dayanağı ile şu anki bedeli 6 milyon lira olan yaklaşık 400 metrekare alana kurulan laboratuvarda, ülkedeki üniversitelerde bulunan en kapasiteli yüksek sıcaklık test fırınının yer aldığını belirten Altunışık, 6 metreküp hacme sahip fırının 11000 dereceye ulaşabildiğini söyledi.

Altunışık, yerli bir firma tarafından imal edilen ve 2g’ye kadar çıkabilen sarsıntı ivme kayıtlarının uygulanabildiği zelzele sarsma masasına da sahip olduklarını vurgulayarak, şöyle devam etti:

“Deprem sarsma masası, ülkemizdeki en kapasiteliler ortasında birinci iki sırada olan ve gerçek sarsıntı kayıtlarını uygulayabildiğimiz bir aygıt. Bu aygıt ile birlikte rastgele bir mühendislik yapısının zelzele anında nasıl davranış sergilediğini çok rahat bir halde görebiliyoruz. Böylelikle rastgele bir gereç ve taşıyıcı sisteme sahip yapılar ve taban üzere bütün sorunlara ışık tutmaya ve sarsıntılarda olabilecek hasarları gidermek için farklı güçlendirme formüllerinin irdelenmesi üzerine çalışıyoruz. Sarsıntı sarsma masasından elde ettiğimiz bilgileri, kendi ürettiğimiz yerli yazılımlarla da işleyerek iki mevzuyu birbiriyle paralel hale getirmeye çalışıyoruz.”

Yapı Sıhhati İzleme Laboratuvarında hayata geçirdikleri projelerden birinin de tarihi yapıların zelzele güvenlikleri hakkında olduğunu tabir eden Altunışık, Türkiye’de laboratuvar ortamında üretilmiş en büyük tarihi köprülerden birini inşa ettikleri projenin TÜBA tarafından desteklendiğini anımsattı.

Altunışık, proje kapsamında ayrıyeten tarihi minare ve kubbeli cami örneğinin de üretileceğini, bu yapıların sarsıntı davranışlarının incelenerek, klâsik ve yenilikçi tamir, güçlendirme uygulama etkinliklerinin değerlendirilmesinin hedeflendiği aktardı.

“İki yıl evvel yapı sıhhati izleme yazılımını ülkemize kazandırdık”

Altunışık, araştırmaların en değerli kesiminin yazılım olduğunu vurgulayarak, geçmiş yıllarda yazılımların Danimarka, Belçika, Almanya, İngiltere ve Fransa üzere ülkelerden yüksek maliyetlerle satın alındığını belirtti.

TÜBİTAK’ın yazılım geliştirme konusunda TEYDEB 1512 projesi kapsamında kendilerini görevlendirdiğini lisana getiren Altunışık, şu değerlendirmede bulundu:

“İki yıl evvel yapı sıhhati izleme yazılımını ülkemize kazandırdık. Bu yazılım ile birlikte yapılarımızın belli bölgelerine yerleştirdiğimiz hassas ivme ölçerlerden gelen ve şu an bizim hissedemediğimiz seviyede küçük olan titreşim bilgilerini alıyoruz. Titreşim dataları, toplama ünitesinde birleşiyor ve bunları inşaat mühendisliği alanındaki birtakım özel prosedürlerle işledikten sonra yapımızın sıhhatini tabir eden bilgileri elde ediyoruz. Bir nevi yapının kalp grafiğini oluşturuyoruz.”

Altunışık, yazılım sayesinde zelzele öncesi, zelzele anı ve zelzeleden sonra yapının nasıl davranış sergilediğinin çok net bir formda görüldüğünü ve yapının sıhhatinde bozulma olup olmadığının çarçabuk belirlenebileceğini belirterek, şunları kaydetti:

“Şu an bu yazılımı ülkemizdeki birçok mühendislik yapısına kuruyoruz. Emelimiz yurt dışından satın alınan bu hizmetlerin artık ülkemiz tarafından sağlanıyor olduğunu göstermek. Çok değerli barajlar, havaalanları, köprüler, yüksek binalar ve tarihi yapılar üzerinde ölçüm sistemlerinin kurulması ve yapıların izlenmesi üzerine de birtakım teşebbüslerimiz var.”

Bu cins yazılımlar çok değerli olduğu için akademisyenlerin temin etme noktasında dert yaşadığını aktaran Altunışık, “Artık biz bu yazılımları ülkemize kazandırdık. Yurt dışına, öteki ülkelerin sattığının 20’de 1 fiyatına, ülkemizdeki akademisyenlerin kullanımına ise çok daha kolay formda sunuyoruz. Şu anda ülkemizdeki birçok üniversite de yazılımlarımızı kullanıyor ve ilgileniyor.” diye konuştu.

Altunışık, sarsıntı sarsma masası ve yüksek sıcaklık test fırınını birtakım projeler için eşleştirdiklerine işaret ederek, şöyle devam etti:

“Her iki aygıtı da alırken çalışmaları kendi içinde olacak biçimde değerlendirmiştik. Daha sonra inceledik ki sarsıntılardan sonra yangınların oluşma riski çok fazla. Sarsıntıdan sonra yangına maruz kalan yapıların hangi düzeyden sonra yıkılması ya da güçlendirilmesi gerektiği konusunda çalışmak üzere bu iki aygıtı birbiriyle eşleştirdik. Evvel yapılarımızı sarsıntıya maruz bırakıyoruz daha sonra yangın fırını içerisine yerleştirip farklı müddetlerde, farklı sıcaklıklarda tutuyoruz. Bu çalışmaların birlikte kombinasyonunu üretip ülkemizde de bu bahiste birinci olan bilgileri ortaya koymaya çabalıyoruz.”

“Ülkemize hizmet vermeye uğraşıyoruz”

Bilimsel, tıpkı vakitte da uygulamaya dönük, ülkeye katkı sağlayacak çalışmalar yaptıklarını vurgulayan Altunışık, “Depremlerde yaşanabilecek can kayıplarını en aza indirebilmek için bu aygıtlarla birlikte laboratuvarlarda elde ettiğimiz teorik bilgileri gerçekte uygulamaya dökmeye çalışıyoruz. Bu hususta çeşitli bakanlıklarla yürüttüğümüz çalışmalarımız da var.” sözünü kullandı.

TÜBA’nın akademik ömür boyunca yapılan çalışmaları kıymetlendirerek ödül verdiğini belirten Altunışık, “Laboratuvardaki çalışmalarımızın geneli, özelde de tarihi yapıların zelzele güvenliklerine ait projemizle mükafata layık görüldük. Grubumuzla birlikte emelimiz, KTÜ’yü yapı sıhhati izleme alanında dünyadaki en tanınan üniversitelerden biri haline getirmek.” dedi.

Altunışık, laboratuvarın kurulmasına takviye veren evvelki Rektör Prof. Dr. Süleyman Baykal’a, laboratuvarın daha da geliştirilmesi için dayanaklarını sürdüren Rektör Prof. Dr. Hamdullah Çuvalcı’ya ve başka kurumların yetkililerine teşekkür etti.

Bu cins takviyeleri aldıktan sonra takım olarak kendilerine yalnızca çalışmanın düştüğünü lisana getiren Altunışık, ülkeye hizmet vermeye uğraştıklarını kelamlarına ekledi.