Çocukların ekran karşısında geçirdiği süre ne kadar olmalı?

21’inci yüzyıl başından itibaren literatürde yer bulmaya başlayan Dijital Ebeveynlik kavramının salgın sonrası popülerlik kazandığını belirten Dr. Öğr. Üyesi Derya Kavgaoğlu, “Çocuk ve ebeveyn münasebetlerini anlamamıza yardımcı olan ve sorunların tahlili için yıllardır rehberlik eden ebeveynlik kuramlarının bugün dijital bağlam çerçevesinde yine düşünülmeye muhtaçlığı var. Dijital dünya bir tarafta cazip gelişim fırsatları sunarken öteki tarafta kıymetli riskleri de bünyesinde barındırıyor. Dijital platformlar gerçek kullanıldıklarında çocukların ve gençlerin akademik gelişimi için çok kıymetli bir pedagojik araç” diye konuştu.

Evvelden öğretmenin tek bilgi kaynağı olduğunu da söyleyen Kavgaoğlu şu sözleri kullandı:

Artık arama motorları bilgiye ulaşma konusunda öğrenenlere özerklik sağlıyor. Didaktik sunumlu bilimsel bir bilginin edilgen tüketimi yerine dijital ortamda görsel-işitsel uyaranlarla zihinsel modelleme yapabilme imkânı var. Bu imkanları, tarihi bir olayı düz anlatımla dinlemek yerine video-belgeselle anlamak, zihinde tasarlanması sıkıntı bir fizik, kimya, matematik bilgisini bir animasyonla kavramak, farklı bir lisanda öğrenilen yeni sözleri ilgili web sayfalarını, fotoğrafları, ses evraklarını inceleyerek kavramak, arkeoloji-sanat tarihine olan merakı ve ilgisi münasebetiyle tarihi bir müzede sanal cins atmak üzere örneklerle sıralayabiliriz.

Başka taraftan dijital dünyanın denetimsiz kullanımı pornografi, kaygı ve şiddet üzere uygun olmayan içerikle müsabaka, makus niyetli kişi ya da şahıslarca kandırılma, istismar edilme ve siber zorbalığa uğrayabilme ihtimali açısından da risk taşıyor.

Ebeveyn rehberlik etmeli

Ebeveynin yorgun olduğu için yahut vakti olmadığı için çocuğun ekran karşısında geçirdiği süreyi görmezden gelmesinin değerli bir risk olduğunu belirten Kavgaoğlu, “İhmal edildiği mühlet zarfında çocuk-genç derdini giderme, kendini tabir etme, toplumsallaşma, muvaffakiyet ve güç kazanma üzere gereksinimlerini dijital ortam üzerinden tatmin etmenin bir yolunu bulacaktır.

Sağlıklı bir bağlantıyla ekran müddeti denetim edilmediğinde ise bu durum ekran bağımlılığına yol açabilir.  Dijital ebeveynin yapması gereken bir tarafta fırsatların öteki tarafta risklerin olduğu bir dünyada fırsatları ve faydası maksimize etmek; riskleri ve ziyanı denetim altına alacak halde rehberlik etmektir” tabirlerini kullandı.

Rol model olmalı

Rehberliğin ebeveyne değerli sorumluluklar yüklediğini tabir eden Kavgaoğlu, “Bu alanda pratik olarak yapılabilecekler bilgi eksikliğini denetim altına almak ve dijital dünyanın işlevsel kullanımı için gerçek rol model olmaktır. Öğrenmelerimizin birden fazla toplumsal bilişsel süreçlerle gerçekleşir.

Yani gözleyerek öğreniriz. Yakınımızdaki davranışların olumlu ve olumsuz sonuçlarına nazaran model alır, derhal yahut uygun vakitte tıpkı davranışı ortaya koyabiliriz. Bu manada ebeveyn-bakım veren, çocuğun yahut gencin nasıl bir dijital hal içinde olmasını istiyorsa o biçimde rol model olmalıdır. Ekranda kaldığı mühletten, takip ettiği içeriğe ve o içerikle nasıl etkileşimde bulunduğuna kadar dikkat etmelidir” dedi. 

Umursamaz olmayın

Çocuğun-gencin takip ettiği içeriğe karşı umursamaz olunmaması gerektiğine vurgu yapan Kavgaoğlu şöyle konuştu: “Hangi oyunları oynadığının, hangi sitelerde daha çok vakit harcadığının bilinmesi çocuğun bu mecralarda kalmasını sağlayan temel motivasyonun anlaşılması ebeveyn tarafından gayret gerektirse de çok değerli bilgilerdir. Çocuğun ilgisi, yeteneği, maharetine ait ipuçları taşıyabilir.

Baskın olarak tarihi, mistik, sanatsal motifler taşıyan bir oyun ya da yapay zekâ, teknoloji, büyük data bilgilerinin tartışıldığı tartışma kümeleri içinde çok vakit harcıyorsa bu platformlara alternatif üreterek ilerlemek gelişimi sağlayıcı hakikat bir rehberlik olacaktır. Bilhassa yakın bir gelecekte pek çok klasik mesleğin yerini otomasyona bırakacağı ve senkronize bir halde mesleksel yeterliliklerin değişeceği hesaba katıldığında çocuğun-gencin dijital dünyayla birlikte farklılaşan ilgi yeteneklerinin göz arkası edilmemesi ve onun faydasına kullanılabilmesi çok önemlidir” biçiminde konuştu.

Dijital okuryazarlık düzeyini artırmak için Bilişim Teknolojileri ve İrtibat Kurumu tarafından yayımlanan ve internet üzerinden erişimi sağlanan rehber dokümanlara ulaşılabileceğini hatırlatan Kavgaoğlu, “Ebeveynin kendi eforunun yanında eğitim kurumlarının da online bilgi aramadan dijital hak ve sorumluluklara kadar geniş bir kapsamı olan bu doküman içeriğini rehberlik hizmetleri kapsamında periyodik olarak ebeveynle buluşturması önemlidir” diye konuştu.